MỘT LỜI XIN LỖI CHÂN THÀNH
Nói theo một lối nói của người Mỹ mà nay nhiều người chúng ta đã rất quen, là
tôi nợ những bản nhạc mà chúng ta thường gọi là “nhạc lính” một lời xin lỗi. Một
lời xin lỗi thật lớn, thật chân tình nhất và thành thật nhất.
Xin lỗi những bản nhạc lính, những người trình diễn chúng, những người yêu chúng,
không chỉ một, mà một ngàn lời xin lỗi. Một vạn lời xin lỗi. Mà vẫn thấy chưa đủ.
Một buổi tối tuần trước, ngồi với Phan Nhật Nam, chúng tôi nhận ra một điều là
cuộc chiến Việt Nam bi thảm và vô cùng tàn bạo lại để lại cho chúng ta, những
người ở miền Nam, một kho tàng hết sức quí báu, đó là những bản nhạc viết về
những người lính trong chiến tranh, và tuy ngày nay, cuộc chiến đã kết thúc,
những bài hát ấy vẫn còn ở lại với chúng ta và chúng vẫn còn tạo ra biết bao
nhiêu là cảm động, biết bao nhiêu xao xuyến, và vẫn còn được hát lên để nhớ lại
nguyên một thời binh đao tưởng như cung kiếm đã xếp lại, bụi dầy đã phủ kín. Bức
tượng người lính dáng điệu mệt mỏi ở lối vào nghĩa trang quân đội Biên Hòa bị
kéo sập không biết nay ở đâu nhưng những bài hát viết cho những người lính này
vẫn còn ở mãi với chúng ta.
Những bài hát đầu tiên về những người lính ấy mơ hồ tôi nghe từ chiếc radio trên
căn gác ở Hà Nội của người chú…bài Chiến Sĩ Của Lòng Em với những câu: …khi
nước nhà phút ngả nghiêng em mơ người trai anh dũng mang thân thế hiến giang sơn
chí quật cường hiên ngang … chiến sĩ của lòng em đắm đuối ước mơ ở chiến trường
xa dãi nắng dầm mưa nhịp bước oai hùng chàng tiến trong tim em trong khi vang ca
say theo chiến thắng…
Vài tháng sau chú tôi tử trận.
Vào Sài Gòn, khoảng năm 1957, tôi nghe bài Em Gắng Chờ của Huỳnh Anh và yêu ngay
những câu này: …vai súng hiên ngang hẹn cùng người cũ…trong bóng vinh quang
rộn ràng anh bước hiên ngang về làng trời Nam hân hoan reo vang thanh bình ca…
tôi yêu bài hát ấy vì một cô bạn hàng xóm, tưởng tượng cô là người đứng trên bến
sông…
Nhưng đó mới chỉ là những bài hát về lính còn quá hiền lành, khi cuộc chiến chỉ
mới bắt đầu…Anh về qua xóm nhỏ, em chờ dưới gốc dừa nắng chiều lên ái tóc,
tình quê hương đơn sơ… anh chiến binh tiền tuyến ơi về giải phóng quê hương…
Một thời gian sau, vài ba người bạn trong lớp bỏ học lên đường nhập ngũ… bạn
ơi, mai này ai hỏi đến tên tôi, thì xin hãy đáp khoác chiến y rồi… người thư
sinh ấy đã xếp bút nghiên giã từ trường yêu với bao nhiêu bạn hiền… Lời ca
lãng mạn, hơi bầy đặt, rẻ tiền nhưng tội nghiệp vô cùng. Tôi nhớ một tối lén đi
uống bia với người bạn tiễn chàng đi lính. Bài hát ấy được hát lên bởi một người
bạn bên những chai bia đầu tiên. Nội trong năm ấy, cả hai đều chết trận.
Hai năm sau, tôi đi học xa, mấy năm sau mới về. Tôi không nghe những bài hát ấy
nữa. Tôi nghe Beatles, Rock, nhạc cổ điển Tây phương, nhạc đồng quê, nhạc dân ca
Mỹ, nhạc phản chiến… Ở Việt Nam, cuộc chiến đang trở nên khốc liệt hơn. Những
bản nhạc tôi nghe trong những năm xa nhà là thứ nhạc hoàn toàn khác. Bob Dylan,
Joan Baez, Peter Paul & Mary, Pete Seeger… cũng nói về chiến tranh đấy, nhưng
trở lại Sài Gòn tôi mới lại được nghe những bản nhạc lính mà tôi đã bỏ quên đi
trong suốt những năm xa nhà. Thư nhà cho biết dăm ba người bạn cùng lớp đã vinh
thăng thiếu uý…
Sáng nay vừa thức dậy, nghe tin em gục ngã nơi chiến trường… trong vườn tôi vô
tình hoa tường vi vẫn nở thêm một đoá…Nếu em không là người yêu của lính… tên
thật la em các bin, họ hàng em có trăm nghìn… từ ngay tôi lên cai việc làm tôi
rất nhiều, binh ngoan cho nốt tốt, lười cho coóc vê…đi quân dịch là thương nòi
giống…hãy nhớ tới anh luôn luôn, yêu em vì lòng chờ mong…anh đi chiến dịch… lòng
súng nhân đạo cứu người lầm than…anh là lính đa tình…phi đạo chạy dài anh cất
cánh bay lên…
Trở lại Sài Gòn, những buổi chiều trong quán nước mở trang báo ra đọc thấy tên
bạn bè mấy người trên trang cáo phó chết trận cao nguyên.
…viết tên người yêu lên ba lô nặng trĩu… đừng trước ngõ cũ nghe giặc tràn qua
thôn xóm… thăm em dăm ba ngày rồi anh đi… xuyên lá cành trăng lên lều vải… chiều
mưa biên giới anh đi về đâu…anh không chết đâu anh, người anh hùng mũ đỏ tên
Đương…quì hôn đất thân yêu, Quảng Trị ơi mừng quê hương giải phóng…
Nhạc Việt đã đổi khác…em ngại ngùng dạo phố … bên người yêu tật nguyền … anh
trở về trên đôi nạng gỗ… bại tướng cụt chân…
Những bài hát như thế phải có cả trăm bài cho đến nay vẫn còn được hát lên. Hát
để nhớ lại những bất hạnh của một thời tuổi trẻ. Những chuyện đáng lẽ phải quên
đi. Nhưng những chuyện đó cũng lại là một phần của đời sống chúng ta.
Chúng ta phải cám ơn những bài hát ấy mặc dù chúng bi thảm, đau đớn. Chúng vẫn
nhắc chúng ta về những thương tích không bao giờ lành trên cơ thể của mỗi người.
Trong khi những người lính miền Bắc không có được những bài ca như thế. Chỉ là
những bài ca đặt hàng, ngợi ca lãnh tụ hay những tiếng chầy trên sóc Bom Bo cum
cụp cum …tìm diệt Mỹ giải phòng cho dân mình…bóng cây kơnia, tiếng đàn ta lư…
Họ không có được những ca khúc nên hồn để còn hát lên được cho mãi tận này hôm
nay. Trong khi những mất mát của họ không hề nhỏ. Nhưng ngày nay, còn đươc mấy
người hát những bài hát ấy. Và nếu hát chúng lên thì có được bao nhiêu người xúc
động?
Cám ơn những bài nhạc lính. Xin lỗi những bài nhạc lính, những bài nhạc có một
thời mà không ít người trong chúng ta đã coi thường nó, cũng có thể đã khinh bỉ
nó, coi nó là quê mùa, sến…trong khi chúng hay biết là chừng nào. Nửa trên vĩ
tuyến 17 không có được một nền nhạc như thế.
Tôi thành thật xin lỗi những bài nhạc lính, xin lỗi các tác gỉả, những người hát
chúng một trăm ngàn lần.
Mà vẫn thấy chưa đủ.
