1-2-2008
Bà Xuân Lan
Hào hoa phong nhã là tốt hay xấu?
Hào là tài trí, mạnh thế hơn người. Hoa là tốt đẹp. Hào hoa là tính tình rộng rãi.
Phong là thái độ, phẩm cách, dáng vẻ. Nhã là khoan thai, thanh tao, vui vẻ, ôn hòa, có lễ độ, ý nhị, trái với thô tục.
Phong nhã là phong lưu và tao nhã, dáng vẻ thanh tao, ý nhị.
Phong nhã là những chữ trong Kinh Thi. Kinh Thi có thiên Quốc Phong, thiên Ðại Nhã và Tiểu Nhã. Từ đó, hai chữ phong nhã được dùng để nói về những việc văn chương.
Hào hoa phong nhã là những chữ mô tả người rộng rãi, phóng khoáng, lịch thiệp phong cách tốt đẹp.
Kim Trọng được mô tả là con nhà trâm anh, gia đình phú hậu, tài danh, văn học, thông minh rồi thêm hai câu này:
Thiên tư tài mạo tột vời
Vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa
Như vậy, ai được phác họa bằng mấy chữ hào hoa phong nhã thì nên vui lắm mới phải.
Ông Trần Vũ, Irvine, California
Ông già Ba Tri là ai?
Ba Tri là tên một quận ở tỉnh Kiến Hòa. Thành ngữ ông già Ba Tri được dùng để chỉ người già mà còn cứng cỏi, cương quyết, không sợ cường quyền, không nhất thiết phải là người ở quận Ba Tri.
Cố tổng thống Trần Văn Hương thường được báo chí gọi là ông già gân. Tính tình của cụ Hương rất gần với những định nghĩa của thành ngữ ông già Ba Tri, kiểu như thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, Học Lạc, Phan Văn Trị...
At stake is / are
Ðây là một thành ngữ rất khó dịch nhưng lại thường gặp trong mùa bầu cử. Dịch là đang lâm nguy hay đang bị đe dọa cũng không hoàn toàn đúng. Chúng tôi đã hỏi hai tổ sư bồ đề Nguyễn Ngọc Bích của đài RFA và Nguyễn Ngọc Phách của đài BBC và đài Úc, những người làm truyền thông lâu đời, thì cả hai đều chịu thua. Thí dụ nói rằng ông Obama đang ngang ngửa ở vài ba tiểu bang miền nam, nghĩa là ông có thể thắng và cũng có thể thua, nhưng cơ hội thua nhiều hơn thì người ta nói rằng At stake (for Obama) are several southern states.
Waterboarding
Board là một tấm ván. Wash board là tấm ván gỗ để giặt quần áo. Skate board là tấm ván có bánh xe để trượt. Snow boarding là môn thể thao trượt trên tuyết bằng tấm ván, không phải là ski.
Waterboarding là biện pháp dùng để "thẩm vấn" tù nhân bằng cách trói người tù trên một tấm ván, đặt cho phía đầu hơi dốc xuống, đắp một chiếc khăn lên mặt, phủ kín mắt, mũi và miệng. Sau đó, đổ nước vào lỗ mũi để cho đương sự bị sặc.
Theo cách mô tả này thì không thể gọi là trấn nước. Trấn nước là dìm đầu xuống chậu nước hay thùng nước. Danh từ " chuyên môn " gọi là cho đi tầu ngầm, cho đi tầu lặn.
Cơ quan CIA nhìn nhận có dùng waterboarding với ít nhất 2 nghi can khủng bố thuộc Al Qaeda. Chỉ mất 40 giây, cả hai đều "sing like a canary", nghĩa là hót như khướu theo cách nói của người Việt, có bao nhiêu anh em, đồng chí lôi ra "bán" hết. Bộ trưởng Tư Pháp Mỹ Mike Mukasey nói tại thượng viện rằng Hoa kỳ không còn dùng cách tra hỏi này nữa.
Love sick không phải là tương tư. Tương là cùng. Tư là nghĩ. Tương tư là cùng nghĩ tới nhau thì bệnh ở chỗ nào?
Tương cố bất tương kiến
Cùng nhớ nhau mà không thấy được nhau.
Love sick là như Mỵ Nương tơ tưởng tới Trương Chi rồi ốm đau, sầu não phát bệnh. Trương Chi cũng bệnh rồi chết. Không có chuyện hai người cùng nghĩ tới nhau (trong hạnh phúc).
Cụ Lê Văn Anh, Los Angeles
Bà Benazir Bhutto là một nhân vật sẽ còn gây tranh cãi trong nhiều năm nữa. Tùy theo chỗ đứng và tùy theo góc độ nhìn, bà Benazir Bhutto có thể là cứu tinh của Pakistan, và cũng có thể là người sẽ không làm được gì tốt đẹp cho Pakistan.
Bà làm thủ tướng hai lần, nhưng không làm được bao nhiêu điều đã hứa hẹn.
Em dâu của bà đã viết một bài báo rất độc địa về bà trước khi bà bị ám sát chết, trong đó, bà Benzir Bhutto được mô tả là một người thủ đoạn, độc ác, ích kỷ, tham nhũng, không xứng đáng để lãnh đạo Pakistan. Chồng của bà cũng đóng góp nhiều vào những thất bại của bà.
Nhưng bà là người mà Hoa kỳ và Anh đặt nhiều hy vọng vào vì bà là người có khuynh hướng thân Tây phương. Hai bài báo cụ gửi cho đọc đều đưa ra những cái nhìn đối chọi nhau vì một người thì ở Beirut, một người thì viết trên quan điểm của Israel.
Cụ chẳng nên ngạc nhiên và quá thắc mắc về hai quan điểm đối nghịch này.
Ông Vincent Nguyễn (vincent.nguyen@westernyouthservices.org)
Gái ăn sương là người phụ nữ làm điếm, kiếm ăn vào lúc tối trời khi sương xuống.
Sương phụ là người đàn bà góa chồng.
Sương khuê hay sương phòng là buồng của người đàn bà góa.
Sương cư hay cư sương là ở vậy, ở góa, không lấy chồng nữa sau khi chồng chết.
1-8-2008
Ông Võ Văn Lý(ly_vanvo@yahoo.ca)
Ðộc có mấy nghĩa khác nhau trong chữ Hán.
Ði với giả (nghĩa là người), độc nghĩa là đọc.Ðộc giả chứ không phải là đọc giả. Ðọc là tiếng Nôm. Ðộc là chữ Hán.
Ðoạn thơ ông dẫn tôi không biết là của ai. Không thể dùng hai ba câu thơ ấy để giải thích cho các biến cố lịch sử của Việt Nam.
Ông Trần Gia Mẫn, Houston, Texas
GIA NGẪU / GIAI NGẪU
Gia là đẹp. Giai cũng là đẹp. Gia ngẫu hay gia ngẫu đều có nghĩa là cặp vợ chồng đẹp đôi, xứng đáng, hòa thuận. những chữ này được dùng trong những lời chúc các cặp tân hôn.
Giai lão là vợ chồng hòa thuận, thương yêu nhau, ở với nhau đến lúc chết.
ÐỂ KHÁNG / ÐỀ KHÁNG
Ðể là chống. Ðể kháng là kháng cự, chống lại.
Ðề kháng không có nghĩa gì.
Ðoạt sóc / đoạt sáo?
Ðoạt sóc là chiếm lấy cây giáo. Không phải là đoạt sáo.
Ðoạt sóc Chương Dương độ
Cầm Hồ Hàm Tử quan
là hai chiến công của Trần Hưng Ðạo: chiếm lấy giáo của giặc ở Chương Dương; bắt giặc Hồ ở cửa Hàm Tử.
Kiến là chữ Hán nghĩa là trông thấy, là ý thức, là dựng lên.
Kính là tôn trọng, thận trọng. Kính cũng là gương soi: đập cổ kính ra tìm lấy bóng.
Kiếng là tiếng miền Nam . Kính là tiếng miền Bắc: đeo kính, đeo kiếng
Ông hỏi câu rất khó trả lời. Muốn và muống khác nhau vì một chữ có "G", một chữ thì không.
Muốn là thích, ao ước.
Muống là một loài thảo mộc có thể ăn được: rau muống.
Bắt kỳ ăn rau muốn luột: Bắc kỳ ăn rau muống luộc. Câu này chúng tôi nghe suốt mấy năm sau ngày di cư từ những người bạn tí hon quái ác. Các chàng còn đổ cho Bắc kỳ chúng tôi ăn cá gỗ (cá rô cây) trong khi chúng tôi không hề ăn cá rô cây bao giờ. Chỉ các khóa sinh từ Thanh Nghệ Tĩnh ra Bắc để thi (theo truyền thuyết) mới mang theo con cá làm bằng gỗ để chấm nước mắm tưởng tượng ra là đang ăn cá thật cho trôi bát cơm ở quán trọ.
Hoang Nguyen (hoangnguyen252000@yahoo.com)
Dùng Ky Tô giáo hay Thiên Chúa giáo thì chính xác hơn. Cũng như Phật giáo, là tôn giáo của đức Phật.
Người Trung Hoa gọi là La Mã Thiên Chúa giáo (Roman Catholic) hay Cựu giáo.
Công giáo là tôn giáo được quốc gia thừa nhận (religion officielle). Ðây là định nghĩa của Ðào Duy Anh trang 118 Hán Việt Từ Ðiển. Xin nói trước kẻo lại bị quăng cho mấy cái mũ như mấy năm trước, và bị đổ cho cả tội nhục mạ tổ tiên (từng dầy công mới kiếm được chữ để dịch danh từ Catholic) của tác giả lá thư gửi cho người phụ trách mục này.
2-5-2008
Ông / Bà Hoàng Vương
Cựu / Nguyên
Cựu có nghĩa là xưa, cũ.
Nguyên nghĩa là vốn.
Hai chữ này gần giống nhau. Nguyên được cho đứng với một chức vụ trước cựu.
Thí dụ ông Nguyễn Văn Thiệu (sau năm 1975) là cựu tổng thống, nguyên đại tá tư lệnh sư đoàn 5.
Khi không đề cập tới hai chức vụ thì dùng cựu là đủ để gọi chức vụ gần nhất.
Thí dụ cựu tổng thống Nguyễn Văn Thiệu.
Cố được dùng trước tên người đang nắm giữ chức vụ ấy thì qua đời.
Cố tổng thống Ngô Ðình Diệm.
Nhưng cựu hoàng Bảo Ðại vì khi vua Bảo Ðại qua đời thì ông không còn là hoàng đế Việt Nam nữa.
Cà tha là bùa. Chỉ cà tha là dây đeo bùa cà tha. Chỉ được bện gồm 5 mầu để cầu bình an cho người đeo. Mút là cho đến lúc hết.
Mút mùa là rất lâu, rất dài.
Mút chỉ cà tha và mút mùa Lệ Thủy đều có nghĩa là rất lâu, gần như không dứt.
Ông Phạm Văn Kỳ, Houston, Texas
Wang Chang Ling (Wang Ch’ang Ling) tức là Vương Xương Linh tiểu sử rất mù mờ. Nơi sinh chỗ thì nói là Thái Nguyên, nơi nói là Trường An. Ông đỗ tiến sĩ, làm chức Úy tại Long Tiêu nên còn có hiệu là Vương Long Tiêu.
Thơ của ông rất hay, nhiều âm nhạc. Bài ông hỏi là Phù Dung Lâu Tống Tân Tiệm. Bản tiếng Anh chúng tôi có là của Witter Bynner:
At Hibiscus Inn Parting With Hsin Chien
With this cold night rain hiding in the river, you have come into Wo
In the level dawn, all alone, you will be starting for the mountains of Ch’u
Answer, if they ask of me at Lo-yang:
"One-hearted as ice in a crystal vase"
Bản chữ Hán:
Hàn vũ liên giang dạ nhập Ngô
Bình minh tống khách Sở sơn Cô
Lạc Dương thân hữu như tương vấn
Nhất phiến băng tâm tại ngọc hồ
Trần Trọng Kim dịch:
Ðang đêm mưa lạnh vào Ngô
Sáng ngày đưa khách núi Cô trập trùng
Lạc Dương bầu bạn hỏi cùng
Băng tâm một mảnh ở trong ngọc hồ
Trần Trọng San dịch:
Mưa lạnh sông đêm vào đất Ngô
Sáng đưa tiễn khách, núi trơ vơ
Lạc Dương nếu có ai thăm hỏi
Một mảnh lòng băng ở ngọc hồ
Bài này viết khi tác giả bị đổi đi đất Ngô, ban đêm mưa lạnh trên sông thì tới. Sáng ra lại tiễn Tân Tiệm đi Lạc Dương, dặn rằng bạn bè có ai hỏi thăm thì đáp là tôi đã lạnh lùng với danh lợi, chỉ còn một quả tim băng giá trong chiếc bình ngọc.
Phan Thuận Thuan.Phan@entropic.com
BA HOA là do tiếng Pháp bavard, nghĩa là nói chuyện. Bavarder là động từ.
Ba hoa chích chòe, ba hoa xích thố, ba hoa xích đế đều có nghĩa là nói khoác, nói nhiều, nói không cơ sở, không bằng cớ.
Bà Nguyễn Phương Anh, Pasadena, California
Ðúng ra là Hùinh, không phải là Huỳnh, theo cách viết của ông.
Hùinh Tịnh Paulus Của hay Hìunh Tịnh Của là người Bà Rịa, sinh năm 1834, chết năm 1907. Ông thông thạo Pháp văn, Hán văn và dĩ nhiên cả tiếng Việt. Hùinh Tịnh Của là tác giả Chuyện Giải Buồn và Việt Nam Quấc Âm Tự Vị cùng nhiều tác phẩm khác viết bằng tiếng Việt.
Hai cuốn Chuyện Giải Buồn và Việt Nam Quấc Âm Tự Vị được in lại ở Sài Gòn trước năm 1975.
Chuyện Giải Buồn đọc rất thú vị. Tiếng Việt miền Nam của ông mộc mạc, giản dị, còn xưa hơn là tiếng Việt của Hồ Biểu Chánh và Vương Hồng Sển.
CÁNH KHỈ / CÁNH KHUỶU
Ðúng ra phải là cánh khuỷu. Khuỷu là khuỷu tay. Trói giật cánh khuỷu là trói hai khuỷu tay ngược ra phía sau.
Khỉ không có cánh nên không thể nói là cánh khỉ được.
Nhưng áo khỉ, túi khỉ thì có mặc dù khỉ không mặc áo bao giờ.
4-1-2008
Một độc giả ở Canada
Xếp tàn y lại để dành hơi
Một hàng cò trắng vút trời xanh
Nhất hàng bạch lộ thướng thanh thiên
Song hàm Tây Lĩnh thiên thu tuyết
Môn hạc Ðông Ngô vạn lý thuyền
Muôn dặm thuyền Ngô cửa rập rình
Túy ngâm song bạch nhãn, hứng lai huy bút, nhân gian thiên thủ ngạo công hầu
Say ngâm, hai mắt trắng, hứng thơ bút múa, giá thi mấy lớp ngạo công hầu
4-4-2008
Ông Nguyễn Vũ Hoàng, Montreal, Canada
Sa bà hay ta bà?
Cả hai đều đúng. Ta bà thế giới hay sa bà thế giới là cõi sa bà hay cõi ta bà. Sa bà hay ta bà là từ tiếng Phạn saha. Thế là đời. Giới là cõi.
Sa / ta bà thế giới gồm tam thiên và đại thiên thế giới, tức là nơi thế giới các loài chúng sinh có thể nhịn được tất cả mọi điều phiền não khổ sở.
Ta bà được đại chúng há để có nghĩa là khắp nơi, đây đó. Thí dụ nói đi ta bà thế giới là đi khắp nơi, không mục đích nhất định.
Xất bấc xang bang chính ra là thất quốc tha bang nghĩa là mất nước, quê người. Những chữ Hán này bị đọc sai thành xất bấc xang bang để rồi được hiểu là hoàn cảnh bi đát, như người mất nước phải đi tha hương kiếm sống. Chạy xất bấc xang bang là chạy cuống cuồng, quýnh quáng.
Thất điên bát đảo là bẩy điều điên, tám điều không thuận, là điên đảo, lộn xộn.
Làm phách là làm lối, ra bộ hách dịch, lên mặt để bắt nạt người khác.
Làm phách chó là làm lối trong khi không đủ tư cách, khả năng để làm phách.
Làm lối không phải là nói lối. Nói lối là điệu hát bộ hay cải lương nghe gần như những câu nói chuyện thường với mấy câu lục bát hay văn xuôi.
Foyer éteint, famille éteinte là một câu tục ngữ của Pháp nghĩa là bếp tắt thì gia đình, nhà, mái ấm cũng không còn.
Danh từ home trong tiếng Anh không đơn thuần là cái nhà, mà phải hiểu là mái ấm.
A house is not a home.
Men build houses, women make them homes.
Cụ Xuân Văn Huỳnh, xvhuynh1920@yahoo.com
Bài thơ cụ hỏi là của Nguyễn Khuyến.
Chữ con đen trong bài là con chấy (chí) không phải là con đen trong câu tục ngữ mập mờ đánh lận con đen hay mượn mầu son phấn đánh lừa con đen (Kiều).
Bài thơ ấy nguyên văn như sau:
Trải gió, dầm mưa đã lắm rồi
Phen này cắt tóc để làm tôi
Trơn tru chẳng có còn ai cứ
Lông lốc tha hồ để mẹ bôi
Cái lược từ đây khôn lối gỡ
Con đen thôi cũng hết đường chui
Cũng toan tấp tểnh làm sư cụ
Nghĩ lại, song mà chửa chính ngôi
Làm tôi là làm tôi nhà Phật, là đi tu, do câu tục ngữ: cắt tóc làm tôi.
Cứ là nắm: cứ (nắm) người có tóc, ai cứ (nắm) kẻ trọc đầu.
Câu thứ tư mượn ý của câu hát của trẻ con: trọc đầu lông lốc bình vôi / mẹ ngồi mẹ ỉa mẹ bôi lên đầu.
Câu cuối nghĩa là muốn làm sư cụ nhưng chưa đủ tài, kinh kệ chưa thuộc, công đức chưa xứng. Tác giả cũng lại chơi chữ: trọc đầu rồi làm sao rẽ ngôi được nữa.
4-7-2008
Ông Nguyễn Hóa, Garden Grove, California
Seven dirty words là 7 chữ mà George Carlin (một kịch sĩ hài hước vừa qua đời tuần trước) coi là không thể nói ra trong các chương trình truyền thanh và truyền hình thì cũng lại là những chữ chúng tôi không thể viết ra ở đây. Những chữ này ngày nay rất thường nghe thấy trong ngôn ngữ hàng ngày của nhiều người.
Ðó là các chữ (xin viết tắt): S (phân); P (nước tiểu); F (giao hợp);C (bộ phận phụ nữ); C (làm một công việc tục tĩu); M (một người làm công việc tục tĩu); T (ngực phụ nữ).
Cái bẫy ông giăng rất khéo nhưng người phụ trách mục này đã kịp thời tránh được.
Ông Văn X. Fountain Valley, Californa
Ái quốc sô vanh là yêu nước một cách cuồng tín, mù quáng, không suy nghĩ. Danh từ này, chauvinism / chauvinisme, mang tên của một người lính thời Napoleon đệ Nhất, Nicolas Chauvin. Ông ái mộ Napoleon một cách mù quáng, coi Napoleon là người không thể sai, không thể phạm bất cứ một lầm lỗi nào. Nicolas Chauvin phục vụ trong cuộc chiến tranh Cách Mạng (1798-1800) bị thương 17 lần nhưng vẫn một lòng mến phục Napoleon, coi Napoleon là chiến lược gia đại tài. Nicolas Chauvin đeo một bông hoa tím ở ve áo để nhớ Napoleon khi Napoleon bị lưu đầy biệt xứ. Nicolas Chauvin chết trong nghèo đói, bệnh tật nhưng vẫn một lòng với Napoleon.
Heo đực sô vanh ( male chauvinist pig) là người tin rằng đàn ông tài giỏi, thông minh hơn phụ nữ. Female chauvinist là người phụ nữ cho rằng đàn ông đều ngu si hết.
Hai cách nói " học bác sĩ " và " khám bác sĩ " đều không đúng.
Phải nói là học y khoa mới đúng. Bác sĩ không phải là một ngành học ở đại học. Bác sĩ có thể là bằng Ph. D. theo lối dịch của Nhật: Bachelor là Học Sĩ; Masters là Tu Sĩ và Ph.D. là Bác Sĩ.
Người tốt nghiệp y khoa gọi đúng phải là y sĩ.
Ðến phòng mạch mà nói là đi khám bác sĩ cũng không đúng. Nói đi khám bệnh cũng không đúng. Nhưng nếu nói là đến phòng mạch cho y sĩ khám/xem bệnh thì dài quá. Thế nên tuy sai, nhưng nói quen rồi thì đành … chịu. Chỉ có bà (?) bác sĩ trong các cáo phó và tin vui mới khám (được) bác sĩ mà thôi.
Nói đi cắt tóc cũng không đúng. Tiếng Anh chính xác hơn: I have my hair cut.
Ði sửa xe cũng không đúng, tương tự như khi nói đi cắt tóc vậy.
Người Anh nói đúng hơn: I have my car repaired; I have a suit made; I had the house painted one year ago; she has her nose fixed …
Cụ Trần Lại, Virginia
Ði ngang về tắt cũng có khi nói là đi quanh về tắt là việc làm mờ ám, không quang minh chính đại, không đi đường thẳng mà đi đường ngang, đi vòng quanh và dùng đường tắt để đến mục tiêu, một cách đi đứng có chủ đích né tránh không muốn người khác biết việc làm của mình.
Vế đối của câu "Bụt không dâm sao gọi là dâm bụt" thì chúng tôi xin chịu, chưa nghe ai đối mà cố gắng đối thì chưa chỉnh nên không dám viết ra đây.
Ông Hoàng, Garden Grove, California
I don’t do nothing là cách dùng văn phạm gọi là double negative. Ðây là trường hợp khi hai hình thức phủ định xuất hiện trong cùng một câu. Cách dùng này không được coi là chỉnh trong tiếng Anh (có học). Thường thì chỉ có thành phần ít học mới dùng. Mới đây, một bức thư viết cho Ann Landers của một độc giả than phiền vợ của ông là thành phần "ain’t / don’t do nuthin’", nghĩa là thành phần học ít, ăn nói sai văn phạm. Tuy nhiên, thời Shakespeare thì lối nói này lại được coi là để nhấn mạnh (emphatic use).
Trong ngôn ngữ của tuổi trẻ, lối nói này rất phổ biến. Mick Jagger của ban The Rolling Stones là người từng tốt nghiệp trường London School of Economics không phải là người vô học, nhưng khi viết chung với Keith Richards một bản nhạc thì lại viết I Can’t Get No Satisfaction. Nói theo kiểu nữ hoàng Victoria thì phải là "I am not amused!"
I do nothing và I do not do anything là hai câu đúng văn phạm.
5-9-2008
Cô HÐ, Garden Grove, California
Cám ơn mấy câu cô gửi cho đọc:
To be happy with a man, you must understand him a lot and love him a little.
To be happy with a woman, you must love her a lot and not try to understand her at all.
(Muốn sống hạnh phúc với một người đàn ông thì phải hiểu chàng nhiều và yêu chàng một chút. Muốn sống hạnh phúc với một phụ nữ thì phải yêu nàng thật nhiều và đừng tìm hiểu gì về nàng làm gì)
Có điều là bây giờ thì quá muộn mất rồi.
Nhưng đoạn hay nhất là đoạn kể về mấy bà cô bà dì cứ gặp mặt ở đám cưới là giục lấy chồng: "Lần tới là cô đấy nhá!" Nhưng mấy bà cô này thôi không giục dã nữa sau khi người phụ nữ này đem ngay câu "Lần tới là cô đấy nhá!" để nói lại với mấy người ấy khi gặp tại nhà quàn.
Hay tuyệt!
Ông Tuấn Phạm (dr.tuanpham@yahoo.com)
Xin gọi là "ông" vì đây là mục chữ nghĩa, không phải là cuộc đối thoại giữa bệnh nhân và y sĩ, mặc dù cuối thư ông có ghi là B.S.
Người dân Campuchea (Cambodia, Cambodge, Khmer) không thích bị gọi là người Miên/ Mên/ Cao Man/ Cao Mên/ Cao Miên, vì danh xưng này là của người Việt dùng để gọi họ, trong ý nghĩa khinh thường, bỉ báng. Người Việt Nam cũng dùng một danh xưng khác là Thổ để gọi người Khmer sống ở miền tây, nhất là tại hai tỉnh Sóc Trăng (Ba Xuyên) và Trà Vinh (Vĩnh Bình).
An Nam là tên của Việt Nam do nhà Tống đặt năm 1164. Một số triều đại Việt Nam cũng dùng tên An Nam làm quốc hiệu. Ðó là dấu tích của thời Việt Nam bị Trung quốc đô hộ. Người Việt không thích bị (dân tộc khác) gọi là An Nam (annamite). Hai chữ này có thể dùng trong những lúc chúng ta đùa giỡn với nhau. Nhưng nếu bị người khác gọi là An Nam thì phản ứng có thể không tốt như bệnh nhân của ông khi bị gọi là người Miên.
Ông Bảy Quốc
"Như" viết với chữ "nữ" bên trái và chữ "khẩu" bên phải nghĩa là cùng, giống như, ví như.
Như Quỳnh là giống như ngọc quỳnh.
"Thúy "nghĩa là xanh biếc, là con chim bói cá (chim chả; chim thằng chài)); là sâu kín.
Vườn Thúy là vườn nhà Thúy Kiều.
Cái vườn có hiên Lãm Thúy là vườn nhà Kim Trọng "lấy điều du học hỏi thuê".
Hiên Lãm Thúy là hiên để ngồi xem, thưởng lãm mầu xanh của cây cỏ.
Cô Ngọc ở Garden Grove, California
"Hôn" là cha mẹ cô dâu. "Nhân" là cha mẹ chàng rể. Việc hôn nhân là việc hai họ đàng trai và đàng gái trở thành thông gia với nhau.
"Hôn" hay "thú" có nghĩa là lấy vợ.
Hôn yến là tiệc cưới.
Hôn thư là giấy giá thú. (Giá là con gái lấy chồng. Giá cũng có nghĩa là đem điều xấu trút cho người khác!))
Giá thú là con gái lấy chồng, con trai lấy vợ
Ðộc giả Donna, chengdb@yahoo.com, boteo@yahoo.com
Bút sa gà chết nghĩa là khi ngòi bút đặt xuống để ký tên hay viết một điều gì, thì mấy con gà phải chết.
Ngày xưa ở trong làng xã, người dân kêu xin điều gì mà được toại nguyện thì giết gà ăn mừng hay để biếu quan, nên bút sa gà chết là như vậy.
Ông Boteo nói rằng cái bút làm từ lông con gà thì e không đúng. Ngày xưa người Việt viết bút lông, nhưng làm bằng lông thỏ.
Kim Trọng sau khi gặp Kiều, về nhà thì nhớ Kiều, không làm được việc gì. Phòng văn lạnh lẽo, không có người vào đốt lò sưởi lên đọc sách. Bút trong ống bút, bút cũng se lại, đàn không ai gẩy, dây cũng lạc đi:
Bút se ngọn thỏ, tơ chùng phím loan
Ngọn thỏ là cây bút làm bằng lông thỏ.
Người Việt và người Trung Hoa ngày xưa viết bằng bút lông. Mãi đến thời ông Trần Tế Xương mới viết bằng bút sắt (... nay đổi lông ra sắt...) và bút chì (... vứt bút lông di, giắt bút chì...)
Ông Trương Tuấn (tuantruong2008@gmail.com)
Ba nhân vật ông nêu trong thư, một người là con quan; một người xuất gia đi tu từ lúc còn nhỏ; một người thì học hành không biết ở đâu nên không thể có chuyện cả ba học cùng một trường.
Ông Nguyễn Thành Chung, Anaheim, California
Tại sao lại những người thắt đáy lưng ong lại là tướng tốt?
Lưng ong coi đẹp hơn là cái vòng số hai to tổ chảng.
Những người thắt đáy lưng ong
Vừa khéo chiều chồng vừa khéo nuôi con (Ca dao)
Triệu Phi Yến được vua Sở rất yêu cũng là vì có cái eo nhỏ.
Chướng trung khinh là những chữ để mô tả cái lưng nhỏ của Triệu Phi Yến.
Bà Denise (ivywavepop@hotmail.com)
Cảm ơn bà đã chỉ bảo giúp lầm lẫn người phụ trách mục này. Bài Văn Tế Thập Loại Chúng Sinh có thể tìm thấy trong cuốn Hoàng Xuân Hãn tập III, từ trang 1293 đến 1319. Nếu cần, chúng tôi có thể cho mượn để xerox lại.
KIỆT và THANH
Cám ơn lời thăm hỏi. Bao giờ xuống Dallas phải cho ăn cơm nhà do hai người nấu đấy nhé.
6-6-2008
Bà Giang, California
Phân có nghĩa là chia. Phân là thời gian ngày và đêm dài bằng nhau.
Chí có nghĩa là to lớn. Chí cũng có nghĩa là ngày dài nhất hay ngắn nhất trong năm.
Xuân phân là ngày 21 hay 22 tháng 3 dương lịch, khi đêm ngày dài ngang nhau. Xuân phân (equinox) năm 2008 là ngày 20 tháng 3, bắt đầu từ 5 giờ 48 phút.
Hạ chí là ngày 20 hay 21 tháng 6 ngày, khi ngày dài hơn hết. Hạ chí (solstice) của năm 2008 là ngày 20 tháng 6 bắt đầu từ 23 giờ 59.
Thu phân là ngày mà chiều dài của đêm bằng với chiều dài của ngày. Thu phân (equinox) năm 2008 là ngày 22 tháng 9 từ 15 giờ 44.
Ðông chí là ngày 20 hay 21 tháng 12 khi đêm dài nhất trong năm. Ðông chí (solstice) năm 2008 là ngày 21 tháng 12 từ 12 giờ 04 phút.
Lawyer là luật sư, luật gia. Lawyer có thể đại diện thân chủ tại tòa. Lawyer cũng là người học luật, có bằng luật.
Attorney-at-law là luật sư có thể cãi tại tòa.
Barrister là danh từ chỉ luật sư tại nước Anh, Úc hay Tân Tây Lan đại diện cho thân chủ tại các tòa thượng thẩm.
Counsel cùng nghĩa với attorney-at-law, lawyer.
Solicitor cố vấn pháp luật. Chữ này được dùng ở nước Anh và các nước theo hệ thống pháp luật của Anh. Tại Mỹ, solicitor là người chào hàng, bán hàng tận nhà. Vì thế ở Mỹ mới có những tấm bảng No Solicitors nghĩa là cấm, không tiếp những người chào hàng.
Sĩ là người học trò, người nghiên cứu học vấn
Sư là người thông thạo về một lãnh vực nào đó.
Ông Andy Nguyễn, Garden Grove
Chất lượng là từ hai chữ chất và lượng của chữ Hán.
Chất là vật thể, tính chất
Lượng là đong lường, đo lường, sức chứa.
Chất lượng là cái phân lượng của thực chất trong vật thể.
Miếng gỗ và miếng sắt cùng to bằng nhau (kích thước, dầy mỏng) nhưng miếng gỗ về thực chất thì ít hơn miếng sắt nên chất lượng của hai miếng khác nhau.
Chất lượng không phải là chữ Việt Cộng như ông nghĩ. Các định nghĩa ở trên đều có thể tìm thấy trong Hán Việt Từ Ðiển của Ðào Duy Anh.
7-3-2008
Cụ Trần Vinh, Irvine, Californa
Câu nằm gai nếm mật không phải là của chúng ta mà là câu của chúng ta mượn của Trung Hoa. Ðây là một câu thuộc loại tứ tự thành ngữ.
Nguyên chữ Hán là ngọa tân thường đởm: nằm trên củi nếm mật. Nằm (ngọa) trên củi (tân) thì không êm ái gì và mật (đởm) thì đắng. Toàn câu có nghĩa là sống kham khổ, hy sinh hạnh phúc để làm một việc lớn.
Trong đoạn đầu của Bình Ngô Ðại Cáo, Nguyễn Trãi viết về Lê Lợi khởi nghĩa: Thống tâm tật thủ giả thùy thập dư niên, thường đảm ngọa tân giả cái phi nhất nhật. Cụ Bùi Kỷ dịch: đau lòng nhức óc, chốc là mười mấy nắng mưa; nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối.
Khắc khổ nguyên nghĩa không giống như cách dùng thông thường trong tiếng Việt.
Thí dụ khuôn mặt khắc khổ là khuôn mặt đầy những nét gẫy, không tròn trịa, dịu dàng, phúc hậu, nhẹ nhàng.
Ðời sống khắc khổ là đời sống vất vả.
Khắc khổ nghĩa chữ Hán là công phu, rất tỉ mỉ. Khắc khổ còn có nghĩa là nhẫn nại, chịu đựng.
Ông Huỳnh Sơn, Santa Ana, California
Cordon sanitaire không phải là iron curtain mặc dù trong một cách dùng, nó có làm cho người ta nghĩ tới iron curtain. Cordon sanitaire là biện pháp kiểm dịch, phong tỏa một khu vực nào đó để tránh cho bệnh lan ra ngoài.
Cordon sanitaire trong chính trị, là hàng rào ngăn chặn không cho một thứ ý thức hệ nguy hiểm lan tới những chỗ khác, như chính sách be bờ, ngăn chặn (containment) của George F. Kennan đối với Liên Bang Xô Viết.
Iron curtain không phải là chữ Winston Churchill chế ra. Trước khi ông đọc bài diễn văn ở đại học Westminster, Fulton, Missouri, hôm mồng 5 tháng 3 năm 1946, hai chữ này đã được dùng, nhưng với những ý nghĩa khác. Winston Churchill dùng hai chữ này để nói về một biên giới mới ngăn cách Tây phương và khối Cộng Sản.
Cold War, Chiến Tranh Lạnh (viết hoa) là tình trạng căng thẳng giữa Liên Xô (cùng với các nước chư hầu ) và các quốc gia Tây phương.
Khi không viết hoa, cold war là những tranh chấp, đụng độ ngầm như những căng thẳng giữa tổng thống Johnson và gia đình Kennedy sau khi ông Johnson lên thay thế ông Kennedy bị bắn chết ở Dallas.
Danh từ Cold War là của Herbert Bayard Swope, người viết diễn văn cho Bernard Baruch trong bài nói chuyện về liên lạc giữa Hoa kỳ và Liên Xô đọc tại Colombia tiểu bang South Carolina.
Trái với cold war là hot war, shooting war, chiến tranh nóng, chiến tranh võ trang, chiến tranh có nổ súng.
Deterrent là răn đe. Võ khí nguyên tử là phương tiện răn đe trong suốt những năm chiến tranh lạnh với Liên Xô. Mutal destruction: hai chúng ta cùng chết. Ông đụng tôi thì tôi sẽ không tha ông. Chúng ta cùng hủy diệt lẫn nhau. Nghe vậy, cả hai đều không dám dùng võ khí nguyên tử. Ðó là răn đe, vừa răn vừa đe.
Bà Hà, Fullerton, California
Hết bà con cũng có nghĩa như hết tình hết nghĩa, hết anh em họ hàng. Những chữ này được dùng dể chỉ một việc làm táng tận lương tâm, không còn lý gì đến tình cảm, quen biết nữa.
Nhạc sĩ Lâm Tuyền, theo chỗ chúng tôi biết, đã qua đời ngày 31 tháng 7 năm 1996 tại Sài Gòn.
A Khuê là một nhà thơ hiện còn ở Việt Nam. Ông làm không nhiều thơ. Ông có mấy bài được Trần Quang Lộc phổ thành nhạc. Bài được biết dến nhiều nhất là bài Về Ðây Nghe Em.
Bài hát này có mấy phiên bản khác nhau. Bản Thái Thanh hát có nhiều chữ khác với bản của Hương Giang, của Thu Phương vân vân.
Ca khúc này được viết trước năm 1975 và được đón nhận ngay vào lúc cuộc chiến Việt Nam lên đến cao điểm. Người ta sợ những cái tầm thường nhất, đẹp nhất, quí giá nhất của dân tộc có thể sắp bị mất hết trong lửa đạn, thì đôi guốc mộc, chiếc áo the, bài ca dao, ngô khoai, hạt lúa mới lại được tìm thấy để khóc trên sông nước buồn, về lại với suối mát, quê hương.
Bài hát này chẳng có gì là phản động hay phản chiến gì hết, thưa bà.
Hai người viết bản nhạc này, dù cho có ở đâu đi chăng nữa, nhưng xin bà cứ nghe bài hát của họ. Chúng ta cũng đã có những lúc nghĩ như họ, và cần mấy câu ca dao, mặc chiếc áo the và đôi gốc mộc đi trên một con đường làng mà Thanh Tịnh đã viết trong đoạn văn về ngày khai trường.
8-2-2008
Ông Nguyễn Trung Ðáng
Hai câu ông hỏi:
Rồng chầu ngoài Huế
Ngựa tế Ðồng Nai
Thực ra còn có hai câu sau:
Nước sông trong sao lại chẩy hoài
Thương người xa xứ lạc loài đến đây
Theo Vũ Ngọc Phan, hai câu trên không có ý nghĩa gì đặc biệt. Ðây là những câu ca dao theo thể hứng, dùng cảnh rồng chầu ở Huế, ngựa chạy ở Ðồng Nai rồi nói về tình cảm của mình.
LAX là những chữ viết tắt tên của phi trường Los Angeles. Như chúng tôi đã trả lời ít nhất hai lần trong mục này, chữ X không có nghĩa gì hết, chỉ được thêm vào để cho đủ ba chữ viết tắt tên các phi trường theo một thỏa thuận chung của quốc tế. Trước năm 1930 không có thỏa thuận chung này nên tên của các phi trường được viết tắt tùy ý. Xin xem thêm ở website Los Angeles Intrnational Airport.
Hoa sữa tên khoa học là alstonia angustiloba. Còn một tên khác nữa là pulai. Hoa sữa có mùi khó chịu, nhiều người không chịu nổi.
Những cây hoa sữa ở Hà Nội chỉ thấy nhiều sau năm 1954.
Hoa sữa nay được trồng khá nhiều ở ngoài đường của Ðồng Hới.
Chi tiết về việc tại sao ông Hồ chí Minh lại mang họ Hỗ, xin ông đọc các tài liệu của giáo sư Trần Gia Phụng. Trong phạm vi rất hạn hẹp này của mục Chữ Nghĩa Chúng Ta không thể nói cho hết được.
Ðộc giả Nhung Trần hi-lwa@juno.com
Lên lon là được thăng cấp. Lon là danh từ mượn của tiếng Pháp: galon (viết với một chữ "l").
Tổ chức ăn khao vì được gắn lon mới, tiếng Pháp là arroser ses galons. Arroser là tưới, vì trong tiệc ăn mừng người ta mở champagne đổ lên lon mới để mừng người được thăng trật. Tiếng Việt cũng mượn tiếng Pháp để nó là rửa lon.
Ông Nguyễn Ðình Th. Falls Church, Virginia
"Hoãn đẹp nàng này khó nhẽ chê" nghĩa là gì?
Ðây là câu thứ 6, trong bài Mừng Ông Nghè của Nguyễn Khuyến.
Hai câu luận của bài thơ ấy là:
Rượu ngon ả nọ khôn đường tránh
Hoãn đẹp nàng này khó nhẽ chê
Tác giả khuyên ông tân khoa vừa đỗ ông Nghè rằng nên cẩn thận kẻo mà sa vào bẫy của cô bán rượu và của các phụ nữ nhà giầu.
"Rượu ngon ả nọ" là từ mấy câu ca dao:
Em là con gái đồng trinh
Em đi bán rượu qua dinh ông Nghè
Ông Nghè cho lính ra ve
Trăm lạy ông Nghè, tôi đã có con
Có con thì mặc có con
Thắt lưng cho tròn mà lấy chồng quan
Hoãn là mấy món nữ trang thời xưa, trong đó có đôi hoa tai vàng gồm một chùm thẻ vàng rất nhỏ, cứ 1 thẻ lớn thì có 9 thẻ nhỏ (một mẹ chín con). Ngày xưa chỉ các phụ nữ con nhà giầu mới có để đeo.
Bông búp / bông xòe,
Bông búp chứ không phải là bông bụp. Bông búp là nụ hoa chưa nở.
Bông xòe là nụ hoa đã nở, cánh bung ra.
Phụ nữ miền nam ngày xưa đeo hai loại hoa tai. Bông búp là hoa tai tròn, không tai (cánh) dùng dể làm lễ cưới tượng trưng cho trinh tiết của cô dâu. Phụ nữ có chồng rồi thì đeo bông xòe, theo nhà văn Hồ Trường An.
Hoa tàn là bởi mẹ cha
Khi búp không bán để tàn ai mua (Ca dao)
Hai câu này có ý trách cha mẹ khó khăn, thách cưới quá nặng, cấm cản con gái lấy chồng, đến khi người con gái quá lứa thì khó lập gia đình.
Ông Triệu Hưng, San Jose, California
Hoàn trùng / hoàng trùng
Cả hai đều đúng. Không phải là sai chính tả.
Hoàn trùng là loài sâu bọ thân mình có những đốt như vòng tròn. Hoàn là cái vòng, viết bằng bộ ngọc. Các giống châu chấu, cào cào được gọi chung là hoàn trùng
Hoàng viết với bộ trùng là con sâu lúa. Hoàng trùng cũng là con châu chấu, cào cào (locust). Giặc hoàng trùng là hiện tượng cào cào, châu chấu phá hoại mùa màng (locust plague).
Bà Nguyễn Thúy, Toronto, Ontario, Canada
Bonarder / Catinater / Quoiloirement
Ðây là mấy từ ngữ pha chế từ tiếng Pháp của người Việt trong những năm 50.
Bonarder là đi chơi phố trên đường Bonard. Sau năm 1954, đường này được chính phủ Ngô Ðình Diệm đổi tên là đường Lê Lợi. Nhưng một cách đùa nghịch, người ta vẫn tiếp tục dùng động từ ba rọi này cho mãi tới những năm 1960.
Louis Adolphe Bonard hải quân đô dốc của Pháp được triều đình Pháp trao trách nhiệm cai trị Nam Kỳ.
Catinater là dạo phố Catinat. Ðường Catinat được đổi tên thành đường Tự Do hồi đệ nhất cộng hòa. Sau năm 1975, không còn tự do nữa, thay vào đó, là một bọn khỉ (khởi) ở với nhau (đồng) nên con đường này lại thay tên lần nữa. Catinat là tên một pháo thuyền bắn phá Ðà Nẵng mở màn cho cuộc xâm lăng Việt Nam của người Pháp.
Quoiloirement là một cách qua loa. Rement là tiếp vĩ ngữ để biến tĩnh từ thành trạng từ trong tiếng Pháp.
Nhưng chữ như thế, vì bà không lớn lên trong giai đoạn đó nên không biết, mà cũng chẳng có tự điển nào giải thích.
Thời nào cũng có những tiếng lóng riêng của thời ấy. Thời người Mỹ thì ô kê sa lem, pi-ếch (post exchange: cửa hiệu bán lẻ tại các trại binh của quân đội Mỹ), vi xi, ông đại sứ (bao cao su ngừa thai, từ tên của đại sứ Henry Cabot Lodge, đọc sai thành capote của tiếng Pháp, rồi thành đại sứ).
Mấy câu song thất lục bát này cũng là sản phẩm của thời người Mỹ có mặt ở Việt Nam:
Rớt tú tài anh đi trung sĩ
Em ở nhà lấy Mỹ nuôi con
Bao giờ xong việc nước non
Anh về, anh có Mỹ con anh bồng
Việc sử dụng nhũng chữ như Bonarder, Catinater... không phải là hoài niệm về những năm Pháp thuộc mà chỉ là trò đùa nghịch của một số người.
Cây đa bến cộ
Cộ là cũ, do chữ cổ đọc trại ra. Nguyên bài được giáo sư Bửu Biền xếp vào loại hò ( hò mái nhì, hò mái đẩy) trong cuốn Câu Hò Tiếng Hát Xứ Huế (trang 85):
Trăm năm trót lỡ hẹn hò
Cây đa bến cộ con đò khác xưa
Cây đa bến cộ còn lưa (còn sót lại, còn dư, còn thừa)
Con đò đã thác năm xưa tê rồi
Theo tự điển Lê Văn Ðức, cây đa này nằm trên bờ sông Ô Lâu giáp giới hai tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên, nơi chứng kiến một cuộc tình giữa một cô lái đò và một hàn sĩ ở Nghệ An vào thi ở Huế. Cuộc tình không đi đến đâu, vài năm sau, khi chàng trở lại, chỉ còn cây đa, còn con đò ( cô lái) thì không còn nữa. Các chi tiết này không thể kiếm chứng được. Có thể chỉ được dựng lên để chống đỡ cho câu hò.
8-8-2008
NNC, Nashville, Tennessee
"Vén tay áo sô đốt nhà táng giấy" không cùng nghĩa với "nước đục thả câu".
Câu trên có thể hiểu như vậy vì hình ảnh có chút hung hãn, liều lĩnh qua việc xắn tay áo lên cầm lửa đốt cái nhà táng chăng? Nước đục thả câu là lợi dụng một tình thế khó khăn để thủ lợi.
Vén tay áo sô đốt nhà táng giấy là tại tang lễ, khi quan tài được đưa đến mộ để hạ huyệt thì nhà táng giấy (nhà làm bằng giấy và khung bằng tre để đặt trên nắp quan tài) không còn cần nữa. Người trong gia đình đem đốt trước khi hạ quan tài xuống huyệt. Nghĩa bóng là tiêu pha phí phạm không tiếc, không nương tay vì những tốn kém không phải là của mình.
Bà Nguyễn Như Thủy, Santa Ana, California
Nợ như Chúa Chổm. Chúa Chổm là ai?
Chúa Chổm là vua Lê Trang Tông của đời Hậu Lê. Lúc chưa được lên ngôi, ông vua này phải vay mượn tứ tung, ai cũng là chủ nợ. Ðến khi được Nguyễn Kim phò giúp lấy lại được ngôi vua, các chủ nợ xúm vào đòi nợ, vua phải xuất kho trả nợ. Từ đó dân chúng gọi ông là Chúa Chổm.
Ông này còn là một vua (?) nhậu nên dân gian còn có mấy câu có nhắc đến ông như sau:
Vua Ngô ba mươi sáu tàn vàng
Chết xuống âm phủ có mang được gì
Chúa Chổm uống rượu tì tì
Chết xuống âm phủ khác gì vua Ngô
Khi bị đòi nợ, nhà vua ra lệnh chỉ trả tới khi về đến cổng thành cửa Nam. Ngã tư đường này sau đó được đặt tên là phố Cấm Chỉ, nghĩa là tới đó thì cấm không được đòi nợ nữa. Không rõ ngày nay, tên này còn được dùng ở Hà Nội nữa không.
Ông Hiền Trần, Newport News
Người Mỹ cũng chơi trò ném thia lia: lia cầm một viên đá dẹp hay một mảnh sành, mảnh chén bát vỡ ném mạnh để cho miếng sành bay là là song song với mặt nước, và khi chạm phải nước, mảnh đá còn đà sẽ bay tới và tiếp tục trồi lên, lại chìm xuống nước nhiều lần.
Trong tiếng Anh, trò chơi này có nhiều tên gọi: skipping rocks, skipping stones, stone skimming, stone skiting, ducks and drakes...
Ô ăn quan còn gọi là luyến. Chuyền, rải ranh... là trò chơi của các em gái nhỏ.
Cụ Nguyễn Thế Khôi, Buffalo, New York
Hai danh từ này rất khác nhau. Quản tượng là người cưỡi voi, dậy voi. Danh từ Ấn độ được đưa vào Anh ngữ là mahoud.Tượng quản là cái quản bút làm bằng ngà voi.
Tour d’ivoire là cái tháp bằng ngà, một danh từ để nói về cách sống, cách nhìn sự vật hay cách sáng tác văn chương hoàn toàn xa rời thế giới thực bên ngoài. Chữ Hán là tượng nha tháp.
Côte D’Ivoire, Ivory Coast là tên một quốc gia ở tây Phi châu. Có người dịch là Bờ Biển Ngà. Chúng tôi nghĩ là không nên. Quốc gia này trước đây thuộc Pháp nên mới có tên là Côte D’Ivoire.
Cơm đường, cháo chợ là cảnh sống tạm bợ, qua ngày, không nơi chốn nhất định.
Những chữ này cũng rất gần với thành ngữ "cơm quán, ngủ đình".
Người đàn ông (?) giang hồ trong hai câu này cũng có lối sống như trong hai thành ngữ ở trên:
Ðến đây mượn chén ăn cơm
Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi
9-5-2008
Nhân ngày Mother’s Day, mục Chữ Nghĩa Chúng Ta xin gửi quí độc giả bài thơ của độc giả Trúc Mai mà chúng tôi nghĩ là còn rất nhỏ, viết về thân mẫu. Bài thơ mộc mạc, nhẹ nhàng mà thiết tha, tình cảm thật thà không trau chuốt. Cám ơn Trúc Mai.
MẸ TÔI
Ngày tôi còn nhỏ, mẹ hỏi tôi
Con thương ai nhất, hả con tôi
Nhìn mẹ thật lâu, tôi đáp khẽ
Chỉ có mẹ thôi, mình mẹ thôi
Mẹ là nắng ấm của mùa đông
Chiếc nôi ấm áp ru giấc nồng
Là làn gió mát trong ngày hạ
Dòng sữa thơm tho lúc đói lòng
Cuộc sống gia đình mẹ sắt son
Thay ba làm lụng, sức mỏi mòn
Mẹ đến gần ba rồi khuyến khích
Ráng lên ông xã, vì các con
Tuổi trẻ ham chơi hay phàn nàn
Cái chuyện học hành lắm gian nan
Mẹ không giận dỗi nhưng khuyên nhủ
Ráng mà lo học đắp vào thân
Mẹ vẫn dậy tôi sống ở đời
Dù gặp trắc trở đừng buông lơi
Hãy sống thật thà và can đảm
Ðến với mọi người nụ cười tươi
Ngày tôi tốt nghiệp mẹ cười tươi
Từ nay con mẹ sẽ vào đời
Nhìn con trưởng thành mẹ sung sướng
Ngước mắt nhìn trời dấu lệ rơi
Tôi càng khôn lớn, mẹ thêm già
Mái tóc mẹ tôi đã phôi pha
Một nỗi sợ hãi bao trùm xuống
Ngày tôi xa mẹ chẳng còn xa
Ðiều không mong đợi rồi cũng tới
Mẹ yêu của tôi đã qua đời
Lòng vẫn dặn mình phải can đảm
Nhưng sao khóe mắt vẫn lệ rơi
Mẹ tôi như biển đã ngủ yên
Dòng sông bờ bến trôi về biển
Thắp nén hương lòng con khấn nguyện
Mong mẹ sớm về cõi bình yên
Trúc Mai
5 tháng 3 năm 2008
Ông Ðức Nguyễn ggivinguyen05@gmail.com
Bài thơ ông hỏi tôi có tìm được bản tiếng Anh xin đăng lại ở dưới. Ðây chỉ là một trong mấy phiên bản. Tác giả không biết là ai nhưng có thể đoán là một người Mỹ da đen. Lý do là chỉ ở Mỹ, mới có những cảnh kỳ thị đối với ngươi da đen, và người da đen ở Mỹ mới có thời bị gọi là "colored".
Muốn đọc thêm về bài thơ này, ông đánh mấy chữ "When I was born I was black" để tìm trong Yahoo!
Ðây là bài thơ ông hỏi bằng tiếng Anh. Lưu ý toàn bài viết không đúng văn phạm như cách nói của những người da đen ít học:
When I was born, I black
When I grow up, I black
When I go in the sun, I black
When I cold, I black
When I scared, I black
When I sick, I black
When I die, I still black
You white folks
When you born,you pink
When you grow up, you white
When you in sun, you red
When you cold, you blue
When you scared, you yellow
When you sick, you green
When you bruised, you purple
When you die, you gray
So who you callin’ colored?
Ông sẽ rất thích thơ của Langston Hughes những bài như The Negro Speaks of Rivers hay I, Too... và những bài thơ khác viết về người da đen.
11-1-2008
TÔI / BÁC
Ðây là bài thơ Hồ Chí Minh làm khi đến thăm đền thờ Trần Hưng Ðạo. Khẩu khí thì có. Nhưng khẩu khí của một phường vô giáo dục, vô lễ với tiền nhân, huênh hoang tự cao tự đại, đòi ngang hàng với Ðức Thánh Trần thì đúng hơn.
Dám khoe dắt năm châu tới đại đồng là khoe láo. Không hề có chuyện năm châu tới đại đồng nhờ tay của họ Hồ. Con người duy vật này vẫn đòi linh hồn người quá vãng cười cho một tiếng để khen chàng cách mạng thành công.
Bác anh hùng, tôi cũng anh hùng
Tôi, bác cùng chung nghiệp kiếm cung
Bác thắng quân Nguyên thanh kiếm bạc
Tôi trừ giặc Pháp ngọn cờ hồng
Bác đưa một nước qua nô lệ
Tôi dắt năm châu đến đại đồng
Bác có linh thiêng cười một tiếng
Rằng tôi cách mạng đã thành công
Hỗn đến thế là cùng.
Ông Trần X. Irvine, California
Nguyễn Hoàng không thể đọc là Nguyễn Huỳnh được. Chính vì tên của vị chúa Nguyễn này là Hoàng mà ở miền nam đọc Hoàng thành Huỳnh để kiêng. Nay đọc Nguyễn Huỳnh là Nguyễn Hoàng thì còn gì là kỵ húy nữa.
Chữ "ta" đi sau các chữ ông, bà, anh, cô, hắn, chị... làm cho những đại danh từ kể trên mất đi nhiều sự tôn kính. Tự điển Lê Văn Ðức ở trang 1329 cũng ghi chú như thế.
Không thấy chữ này xuất hiện sau "cụ".
Trong những chữ như nước ta, nhân dân ta, đảng ta... thì "ta" lại không mang ý nghĩa khinh thường mà chỉ là nỗ lực tạo sự thân mật.
"Chị em ta" là tiếng lóng để gọi các phụ nữ làm điếm. Những chữ này ra đời khoảng cuối đệ nhất cộng hòa để diễu những chữ "chị em phụ nữ chúng ta" mà bà Ngô Ðình Nhu hay dùng.
Trong một bài phỏng vấn của một chương trình phát thanh quốc tế, người trả lời những câu hỏi về cuộ c vận động tranh cử ở Hoa kỳ luôn luôn dùng những chữ "ông ta" và "bà ta" khi đề cập đến các ứng viên của Dân Chủ và Cộng Hòa.
Ổng, ảnh, chỉ, bả của miền Nam thì không hàm ý bất kính.
Một độc giả ở Ohio
Ông trẻ là em trai hoặc em rể của ông hoặc bà, cả nội lẫn ngoại.
Bà trẻ là vợ lẽ của ông nội hoặc ông ngoại. Bà trẻ cũng là em gái hay em dâu của ông bà nội ngoại.
Bất thình lình cũng có nghĩa là thình lình. Lối ghép như thế này cũng thấy trong trường hợp đánh thắng và đánh bại. Cả hai đều cùng một nghĩa.
Cấm không và cấm đều là một. Thí dụ cấm đi cũng là cấm không cho đi.
Da trắng vỗ bì bạch có người đối là rừng sâu mưa lâm thâm.
Không chỉnh vì đối với "bì" phải là một tiếng trắc trong khi "lâm" là tiếng bằng.
Ngoài ra, lâm thâm cũng khiên cưỡng. Chúng ta nói mưa lâm râm chứ không nói mưa lâm thâm.
11-7-2008
F… OFF
Một học sinh của một trường trung học ở nước Anh đã viết một bài luận chỉ dài có hai chữ nhưng vẫn không bị cho zero mà cũng không bị phạt vì đã dùng hai chữ tục tĩu thường chỉ được dùng để chửi thề.
Ðề luận của em là hãy mô tả căn phòng em đang ngồi ở trong (Describe the room you are sitting in). Học sinh này viết vỏn vẹn hai chữ (đầy đủ, không viết tắt): F… OFF.
Giáo sư chấm bài nói rằng ít nhất học sinh này đã viết đúng chính tả của hai chữ. Vì thế, ông không thể cho em zero được.
BẢNG SỐ TỤC TĨU?
Tiểu bang North Carolina vừa gửi thư cho khoảng 10 ngàn chủ xe đăng bộ tại tiểu bang thông báo bảng số xe của họ cần được thay bằng những bảng mới vì những bảng cũ lưu hành từ mấy năm nay thì nay bị coi là tục tĩu.
Ðó là những bảng số có những chữ WTF.
Theo các thanh thiếu niên gửi text cho nhau qua điện thoại thì WTF là viết tắt của WHAT THE F…
Text Messages có một thứ ngôn ngữ riêng, thường là viềt tắt cần phải quen mới hiểu:
HAND là Have A Nice Day
LOL là Laugh Out Loud
LOL cũng là LOTS OF LOVE
J2LYK là JUST TO LET YOU KNOW
POS là PARENTS OVER SHOULDER
SEE YOU LATER là CU
TT4N là TATA FOR NOW
JJ là JUST JOKING
JK là JUST KIDDING
Trên đây chỉ là một vài thí dụ.
CÂY MUỐN LẶNG GIÓ CHẲNG MUỐN ÐỪNG
Nguyên chữ Hán là "thụ dục tịnh nhi phong bất đình". Câu này là của Tử Lộ than thở với Khổng Tử về chuyện khi ông (Tử Lộ) thành công thì cha mẹ đã qua đời, không báo hiếu được. Khi còn hàn vi, Tử Lộ phải đội gạo nuôi cha mẹ nhưng khi ông làm quan cho nước Sở, xe ngựa hàng trăm, lúa gạo đầy nhà thì không còn cha mẹ nữa.
Thực ra, câu của Tử Lộ còn một đoạn sau nữa: tử dục dưỡng nhi thân bất đãi nghĩa là con mong báo hiếu cha mẹ thì mẹ cha đã thác rồi.
Nhưng tự điển của Ðào Duy Anh chỉ dùng một vế đầu và giải thích là con cái nghĩ đến báo dáp cha mẹ mà cha mẹ mất rồi (trang 438).
Câu "cây muốn lặng gió không muốn đừng " người Việt thường hiểu là một phía muốn yên lành nhưng phía bên kia không để cho yên. Cũng có khi được dùng để nói tới một hoàn cảnh không thuận lợi như trong mấy câu ca dao quan họ sau đây:
Mặt trời đã xế về non
Trách ông Tơ hồng cùng bà Nguyệt Lão đa đoan nửa chừng
Cây muốn lặng, gió chẳng muốn đừng
LANG BẠT KỲ HỒ
Lang là con chó sói; bạt là nhẩy qua; kì là của nó; hồ là miếng da ở dưới cằm. Lang bạt kỳ hồ là hoàn cảnh lúng túng như con chó sói không nhẩy qua được miếng da dưới cổ của nó. Nhưng người Việt Nam lại hiểu là lang thang không có chỗ ở cố định:
Trách thân lang bạt kì hồ
Buồm xiêu vì gió, trăng mờ vì mây (ca dao)
CỐ ÐẤM ĂN XÔI
Theo tục xưa của Trung quốc, trong ngày cưới, bà mối được nhà trai thuê đến tận nhà cô dâu để cõng cô dâu ra kiệu về nhà chồng. Cô dâu (giả bộ) không muốn rời nhà cha mẹ nên ngồi trên lưng bà mối vẫn phản đối kịch liệt bằng cách đấm thùm thụp vào lưng bà mối chứ không lẽ cười tươi rói?
Bà mối chịu cho cô dâu đấm nhưng ra tới kiệu thì được thưởng.
Người Việt hiểu là chịu đau, chịu nhục, chỉ cốt được ăn, kiếm được tiền.
Hồ Xuân Hương cũng hiểu theo cách này:
Cố đấm ăn xôi, xôi lại hẩm
Cầm bằng làm mướn, mướn không công
GẢ
Ðộng từ này đã bị các chuyên viên chuyển âm phim Tầu dùng sai rồi một số người xem phim bộ dùng sai luôn để có nghĩa là lấy, thành hôn (tôi muốn gả ai, tôi gả người đó).
Gả thực ra có nghĩa là làm lễ gia tiên, cử hành hôn lễ để cho con gái, em gái hay cháu gái về nhà chồng.
Gả chồng chứ không bao giờ là gả vợ.
Con trai thì cưới vợ.
Cũng nói là dựng vợ, gả chồng cho các con (trai và gái).
ÁO GẤM VỀ LÀNG / ÁO GẤM ÐI ÐÊM
Những chữ này được lấy từ một bài đồng có ý hối thúc Hạng Võ bỏ Hàm Dương thiên đô về Bành Thành:
Kim hữu nhất nhân
Cách bích diêu linh
Chỉ văn kì thanh
Bất kiến kì hình
Phú quí bất hoàn hương
Như y cẩm dạ hành
(Có một người cách bên kia tường rung cái chuông, chỉ nghe tiếng chuông mà không nhìn thấy mặt, giàu sang không về làng thì cũng như mặc áo gấm mà đi đêm)
Về Việt Nam bằng Boeing 747 là mặc áo gấm về làng.
ĂNG LÊ TRUNG QUỐC
Nhà cầm quyền Trung quốc đã cố gắng sửa chữa những lỗi văn phạm và chính tả trên các bảng hiệu, bảng dường nhưng vẫn chưa sửa được hết. Những người không đọc được chữ Hán, chỉ biết tiếng Anh thì sẽ sống như thế nào với thứ tiếng Anh này:
Please do not feed the fishes with your private chắc người viết định nói là đừng cho cá ăn bằng thức ăn của quí vị trong khi người đọc thì hiểu là đừng cho cá ăn bộ phận riêng tư của quí khách.
Please do not throw anything & toilet paper into the toilet bowel: Xin đừng bỏ bất cứ gì kể cả giấy đi cầu vào ruột già (bowel là ruột/ bowl là cái chậu, cái tô, cái bồn cầu)
Take care to fall into water: Coi chừng ngã xuống nước có thể hiểu là cẩn thận ÐỂ té xuống nước.
Slip carefully: Cẩn thận trượt té có thể hiểu là hãy trượt té một cách cẩn thận.
Please no conversation & no saliva: Xin đừng nói lớn và đừng khạc nhổ có thể hiểu là xin đừng đối thoại và nước bọt.
If you are stolen call police at once Nếu bị trộm, gọi cảnh sát ngay có thể hiểu là nếu bạn bị kẻ trộm bắt đem đi thì gọi cảnh sát ngay
Having fun prohibited: Cấm đùa nghịch hay cấm vui chơi?
This WC is free of washing
Please leave off after pissing and shitting
Cầu tiêu tự động làm sạch. Xin đi ra sau khi đái và ỉa (thanh tao dữ!)
Please don’t touch yourself
Let us help you to try out
Ðịnh nói là xin đừng tự tiện lấy hàng hóa xuống, để chúng tôi giúp có thể hiểu là xin đừng sờ mó mình, để chúng tôi giúp làm thử.
12-9-2008
Ông Châu Minh, Westminster, California
Redneck là danh từ để chỉ những người da trắng thuộc giai cấp kinh tế thấp tại Hoa kỳ và Canada. Nguyên thủy, chữ này được dùng để nói về những người sống trong vùng núi Appalachians và núi Rocky, các tiểu bang như West Virginia, Kentucky, Tennessee, Louisiana...
Một cách giải thích chữ redneck là những người thuộc thành phần lao động chân tay, làm việc ngoài trời, đứng dưới nắng cả ngày nên cổ bị nóng, cháy nắng, da có mầu đỏ. Nói những người này kỳ thị chủng tộc thì không đúng. Có thể là một số. Những người này thường là da trắng, lợi tức thấp và rất hòa đồng với những người nghèo thuộc các thành phần di dân, da đen hay những thành phần thiểu số khác.
Blue-collar worker là người công nhân làm việc lao động tay chân.
White-collar worker là thành phần lao động bàn giấy, trí thức.
Leather Necks là tên gọi các binh sĩ thủy quân lục chiến Mỹ.
Tsk tsk tsk
Là tiếng chậc lưỡi dùng để bầy tỏ sự khinh bỉ, bực bội, sốt ruột. Cũng có khi viết là tsktsk.
Ông Phạm T. H. Buffalo, New York
Tiếng Anh cũng có thể nói lái (spoonerism), nhưng không nhiều và không dễ như tiếng Việt.
Shake a tower nói lái thành take a shower
A well oiled bicyle nói lái thành a well boiled icicle
Our dear old queen nói lái thành our queer old dean
You wasted two terms nói lái thành you tasted two worms
Ðây là một nhóm chữ nói lái khiến một xướng ngôn viên đài phát thanh BBC (tương truyền) bị mất việc:
Les populations du Cap nói lầm thành les copulations du pape.
BUMPKIN / PUMPKIN
Bumpkin là một người thô lỗ, cục cằn thiếu nét thị thành, văn minh.
Chữ này nguyên gốc từ tiếng Hà Lan, thoạt đầu để chỉ những người Hà Lan quê mùa sống ở đông bắc Hoa kỳ.
Pumpkin là quả bí đỏ.
Platonic love tiếng La Tinh là amor platonicus, là một liên hệ tình cảm không có khía cạnh xác thịt hay dục tính ở trong.
Danh từ amor platonicus có từ thế kỷ 15, cũng có khi được gọi là amor socraticus. Nhà triết học Platon đã thảo luận về liên hệ tình cảm không dục tính này trong những đoạn đối thoại giữa ông và các môn sinh và được ghi lại trong cuốn Symposium.
Phạm trù và phạm vi
Phạm trù là hình thức căn bản để suy nghĩ (category)
Phạm trù hệ là schematism. Phạm trù phụ là post predicament. Phạm trù tiên thiên là category a priori.
Phạm vi là trong vòng giới hạn của sự vật (sphere, field, scope, domain)
Ông Nguyễn Văn Mai, Garden Grove, California
Tam thiên là ba lần dọn nhà. Truyện kể khi còn nhỏ, Mạnh Tử đã phải dọn nhà ba lần, đến lần cuối, thân mẫu mới vừa ý, ở lại để nuôi Mạnh Tử. Hai chỗ trước đó, chợ và nghĩa địa) là những nơi có thể ảnh hưởng xấu cho Mạnh Tử.
Tam thiên thế giới là những chữ trong Phật giáo dùng để chỉ thế giới chúng ta hiện đang ở.
Khoáng phu là con trai lớn tuổi mà chưa có vợ. Oán nữ là con gái lớn tuổi mà chưa xuất giá.
Tảo tần nguyên có nghĩa là hai loại rau mọc dưới nước dùng để làm đồ tế lễ. Trong Kinh Thi có hai câu thơ ca ngợi người vợ hiền dâu thảo chăm lo hái hai loại rau này về cúng tổ tiên. Vì vậy, hai chữ này, tảo tần hay tần tảo, cũng được dùng để chỉ đức tính đảm đang việc nhà của người phụ nữ.
Khứ Thế
Tùy theo cách viết, khứ thế là bỏ đời, là chết. Khứ thế còn có nghĩa là thiến dái.
Khi Lê Duẩn chết, báo Nhân Dân ở Bắc kinh viết: Lê Duẩn Việt Nam lãnh thủ nhân khứ thế... Người đọc có thể hiểu thế nào cũng được.
13-6-2008
Một độc giả hỏi qua e-mail của đài Little Saigon Radio:
Khủng là sợ, làm cho sợ. Bố là sợ.
Khủng bố là sợ, là làm cho người khác phải sợ.
Cô Nguyệt Vũ, Seattle
Cây muốn lặng gió không muốn đừng là câu dịch từ một câu chữ Hán:
Thụ dục tịnh nhi phong bất chỉ
Câu này nhiều người hiểu là một phía muốn yên lành, phía bên kia tìm đủ mọi cách để gây sự. Nhưng thực ra, ý nghĩa của câu này là con cái nghĩ đến chuyện đền đáp cha mẹ thì cha mẹ đã chết rồi.
Trường hợp ông Barak Obama rất đúng với câu này. Cha ông chết tại Nairobi năm 1982 và thân mẫu cũng qua đời mấy năm trước. Cả hai đều không sống được đến ngày ông Obama vinh hiển, để ông đền đáp công sinh thành.
Linh Mục Ðỗ, Texas
Cám ơn linh mục đã gửi cho mẫu cáo phó mà linh mục cho là đúng và hợp lý nhất:
Trong niềm tin vào Chúa Ki Tô Phục Sinh, gia đình chúng tôi xin trân trọng kính báo...
Cụ XYZ
Ðã hòan tất cuộc đời trần thế và được Chúa đón về lúc...
Tang gia đồng kính báo.
Linh mục cũng đồng ý là không nên viết "Ðau đớn báo tin người thân đã được Chúa gọi về". Ðược Chúa gọi về là một ân sủng thì tại sao phải đau đớn.
Cũng như trường hợp người quá cố gặp phải một cái chết quá bi thảm và tàn khốc thì cũng không nên nói là "được Chúa gọi về".
Ông Nguyễn Bích, Garden Grove, California
Xin thú thực chúng tôi không hiểu ý nghĩa của đoạn tiếng Anh ông gửi cho đọc:
Who sell their friends’ bodies
Who rule violent and cruel
To lower the value of human beings?
After we are changed our fates
We live as like as the orang-outans
That run any where
For the whirlwind disturbs the jungle.
Nếu cố gắng lắm thì cũng chỉ có thể tạm hiểu là:
Người nào bán thân thể của bạn bè của họ
Người nào cai trị bạo động và độc ác
Ðể hạ thấp trị giá của con người
Sau khi chúng ta thay đổi số phận của chúng ta
Chúng ta sống như đười ươi
Chạy khắp nơi
Vì gió lốc làm xáo trộn khu rừng
Ðó là chưa nói đến những lỗi văn phạm đầy rẫy trong mỗi dòng. Nhất định không phải là của một tác giả Anh hay Mỹ nào. Xin chịu thua.
Câu "A preposition is not a good word to end a sentence with" có người nói là của Bernard Shaw, có người nói là của Winston Churchill. Câu này hài hước ở chỗ vừa nói là không nên dùng giới từ ở cuối câu thì chính người nói câu đó lại dùng giới từ "with" để đặt ở cuối câu.
14-3-2008
Ông R. Trần, Houston, Texas
LA SIẾT
La siết là tiếng mượn của Pháp ngữ: la sieste. Nhưng danh từ la sieste trong tiếng Pháp cũng lại được mượn từ một danh từ của tiếng Tây Ban Nha. Rồi chính danh từ siesta của tiếng Tây Ban Nha cũng lại được mượn từ tiếng La Tinh: hora sexta (hora là giờ; sexta là thứ sáu). Tính từ lúc mặt trời mọc là 6 giờ, cộng thêm với 6 tiếng nữa là 12 giờ trưa, do đó, hora sexta.
La siết là giấc ngủ ngắn buổi trưa, thường là sau bữa trưa. Tục này là của các nước thuộc vùng nhiệt đới, thời tiết buổi trưa rất nóng, khó làm việc nên người ta nghỉ tay làm một giấc.
Ngày nay, ở các nước thời tiết không quá nóng, nhiều người cũng ngủ một giấc ngắn vào buổi trưa. Cố thủ tướng Anh Winston Churchill hay nói về những giấc ngủ ngắn buổi trưa của ông mà ông gọi là power nap.
Chữ Hán gọi là trú tẩm: trú là ban ngày; tẩm là ngủ.
Thất Xuất
là bẩy tội (!) của các phụ nữ ngày xưa để có thể bị chồng bỏ: không con, dâm dật, không thờ cha mẹ chồng, lắm điều, trộm cắp, ghen tuông và bị các trọng bệnh không chữa được.
Mưa Ngâu
Ngâu là cách phát âm khác của Ngưu. Ngưu Lang là chồng của Chức Nữ. Ngưu Lang là người chăn trâu.
Mưa Ngâu là những trận mưa lớn, dai dẳng trong tháng Bẩy, tháng tương truyền Trời cho Ngưu Lang và Chức Nữ gặp nhau, hai bên mừng rỡ khóc làm mưa xuống trần. Thường nói là mưa Ngâu, ít khi nói là mưa Ngưu.
Con Trời lấy chú chăn trâu cũng buồn (Tản Ðà)
Bà Mai Hương Anguyen2@css.ocgov.com
Tuần có nhiều nghĩa khác nhau:
Tuần là 10 ngày trong một tháng. Thượng tuần từ mồng 1 đến mồng 10; trung tuần từ 11 đến 19; hạ tuần từ 20 đến 30.
Khi nói về tuổi tác thì tuần là 10 năm. Thí dụ ngũ tuần là 50 tuổi, thất tuần là 70 tuổi.
Tuần còn có nghĩa là lễ cúng người chết trong thời gian 100 ngày kể từ khi chết. Có tuần 7 ngày, tuần 21 ngày, tuần 49 ngày, tuần 100 ngày.
Như vậy, trước thất tuần (49 ngày) cũng có cúng tuần cho người chết chứ không phải là không.
Theo Ðào Duy Anh trong Việt Nam Văn Hóa Sử Cương, các gia đình theo Phật giáo thì sau khi thân nhân chết, cứ 7 ngày lại làm một tuần chay, làm đủ bẩy tuần, đến ngày thứ 49 thì làm lễ chung thất. Các gia đình không theo Phật giáo thì làm lễ 50 ngày rồi đến lễ 100 ngày. Sau một năm thì làm lễ tiểu tường tức là giỗ đầu, sau hai năm thì làm lễ đại tường tức là giỗ hết. Ðủ 27 tháng thì làm lễ đoạn tất, hay trừ phục là hết tang.
Xin đọc thêm Văn Minh Việt Nam của Lê Văn Siêu. Các tác phẩm của Toan Ánh như Nếp Cũ, Tín Ngưỡng Việt Nam, Phong Tục Việt Nam đều đề cập đến tục tế lễ của chúng ta.
Cô Bẩy Ða Kao, Falls Church, Virginia
Xin thú thực là chúng tôi cũng không biết dáng huyền nghĩa là gì.
Huyền là một loại khoáng vật có mầu đen nhánh. Huyền được dùng kép với một danh từ khác để thành mắt huyền (mắt đen), tóc huyền (tóc đen), hạt huyền, vòng huyền.
Nhưng dáng huyền thì không biết như thế nào. Không lẽ là bóng đen. Dáng huyền chắc là dáng của một phụ nữ đẹp.
Bóng hồng là chữ để chỉ người phụ nữ đẹp:
Bóng hồng nhác thấy nẻo xa (Kiều)
Chôm chôm tiếng Pháp là litchi chevelu (vải có lông).
Litchi hay letchi là Pháp hóa danh từ lệ chi, trái vải, của Trung quốc.
Longane là nhãn, do long nhãn (mắt rồng) của tiếng Hoa.
Lyncher, lynchage, lynch là những chữ mượn từ tiếng Mỹ.
Lynch nguyên là tên của một thẩm phán ở Bedford thuộc Virginia. Năm 1780, cướp bóc hoành hành ở vùng này dư dội, một số bị bắt được đưa tới Williamsburg để xét xử nhưng dọc đường phần lớn được đồng bọn chặn đường giải thoát. Thẩm phán Charles Lynch liền nghĩ ra cách để dẹp trộm cướp bằng cách đem xử tại chỗ, không đưa ra tòa nữa, đem treo cổ ngay.
To lynch (Loie de Lynch) là luật công chúng gia hình. Ở miền nam nước Mỹ trước đây cũng xẩy ra những vụ xử bằng cách treo cổ, không cần đưa ra tòa những người nô lệ da đen phạm tội.
Mới đây ở một vài nơi có những vụ đem treo những chiếc thòng lọng để hăm dọa, hay cũng có thể là để lăng mạ người Mỹ da đen ở trường học, sở làm. Những vụ này được coi là những hành động kỳ thị dựa trên thái độ thù ghét người da đen (hate crime) và có thể bị truy tố, phạt nặng.
To win (with) hands down là một thành ngữ xuất xứ ở trường đua. Khi người dô kề không cần phải lấy tay ghì cương và vung roi lên quất cho ngựa chạy nhanh mà vẫn thắng thì đó là to win hands down.
15-2-2008
Ông Trần Huỳnh,
Vào chữ A, ra chữ Ất là gì?
Chữ A trong câu này không phải là chữ A quốc ngữ, mà là chữ Hán. Chữ này trông giống như chữ "Y".
A, theo các tự điển của Nguyễn Văn Khôn và Ðào Duy Anh, nghĩa là vật trông giống như cái chĩa hai.
Chữ Ất viết gần giống chữ "chi" hay chữ Z của mẫu tự Tây phương.
Ðây là cách tế lễ lúc vào thì đi theo kiểu chữ A, lúc ra thì đi chữ Ất.
Ðồng ý với ông ấn phí là tiền in. Tiền in thì không thể là $18.00 cho một cuốn sách như thế. Tại sao không đề "giá bán" $18 như chúng ta đã dùng từ bao nhiêu năm nay? Tiền in chỉ khoảng 2 hay 3 Mỹ kim. Nhưng phải bán với giá 18 Mỹ kim tác giả và nhà sách mới có lời.
Liệt trong những chữ liệt vị, liệt quí vị có nghĩa là những.
Gió đông/ đông phong không có nghĩa là gió mùa đông mà là gió từ phương đông thổi tới:
Ðào hoa y cựu tiếu đông phong là hoa đào giống hệt như cũ vẫn cười trong gió đông.
Lúc Thôi Hộ trở lại kiếm người đẹp thì trời đang xuân, không thể là gió mùa đông được nữa.
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông (Kiều)
Cụ Nguyễn Thủ New Orleans, Louisiana
Bản dịch Anh ngữ bài Lương Châu Từ của Vương Hàn chúng tôi cũng có đọc qua và thấy bản dịch rất khác với nguyên bản:
They sing, they drain their cups of jade
They strum on horseback their guitars
Why laugh when they fall asleep drunk on the sands?
How many soldiers ever come home?
Hiểu theo bản tiếng Anh của Witter Bynner thì phải là: họ hát, họ cạn những cái chén ngọc / họ ngồi trên lưng ngựïa gẩy đàn / tại sao lại cười khi họ say rượu và ngủ trên cát / có bao nhiêu người lính trở về được nhà?
Nguyên tác chữ Hán:
Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi
Dục ẩm tì bà mã thượng thôi
Túy ngọa sa trường quân mạc tiếu
Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi
Câu thứ hai phải hiểu là chưa uống vì dục ẩm là muốn uống, chỉ mới muốn thôi; tì bà mã thượng thôi là đàn tì bà đã dục lên ngựa. Như vậy là mới toan uống thì đã nghe tiếng đàn tì bà thôi thúc lên ngựa. Trong khi bản tiếng Anh của Witter Bynner thì lại khiến cho người đọc hiểu là đã uống cạn (drain). Ðàn tì bà là của người đi tiễn gẩy lên để dục người chiến sĩ lên yên ngựa chứ không phải là người chiến sĩ cầm đàn gẩy trong khi ngồi trên lưng ngựa như bản tiếng Anh.
Câu thứ ba và thứ tư phải hiểu là bạn cười người (chiến sĩ) say rượu nằm trên bãi chiến trường (nhưng) từ xưa dến nay trong chiến tranh, có người nào trở về.
Bản dịch tiếng Anh lại làm người đọc hiểu là tại sao lại cười khi những người lính say rượu nằm ngủ trên cát? Có được bao nhiêu người lính trở về nhà?
Trần Trọng San dịch sang tiếng Việt:
Rượu bồ đào, chén dạ quang
Muốn say, đàn đã rền vang giục rồi
Sa trường say ngủ ai cười
Từ xưa chinh chiến mấy người về đâu?
Mã thượng là trên lưng ngựa. Mã thượng bất tri mã hạ khổ nghĩa là ngươi ngồi trên lưng ngựa thì không biết người đi bộ ở dưới khổ thế nào.
Thượng mã là lên ngựa.
Mã thượng và thượng mã cùng có thể hiểu là ở trên lưng ngựa.
Mã thượng thôi (dục giã, thôi thúc, hối thúc) nghĩa là tiếng đàn hối thúc người chiến sĩ lên ngựa.
Nhưng mã thượng lại còn có nghĩa là lập tức. Tự điển của Linh Mục Trần Văn Kiệm giải thích câu thứ hai là vừa muốn uống lập tức có tiếng tì bà giục uống (trang 811).
Chúng tôi e là không đúng.
Ông Thanh Châu tchau120@yahoo.com
Cám ơn ông đã cho biết thêm chi tiết về ông già Ba Tri. Chúng tôi cũng đã có lần nghe tên ông Thái Hữu Kiểm một mình từ Ba Tri lặn lội ra Huế để kiện và thắng vụ đắp con đập Bến Dứa tại xã Vĩnh Hòa trên sông Ba Tri. Khi trả lời câu hỏi về ông già Ba Tri, chúng tôi chỉ dựa vào tự điển của Lê Văn Ðức nên thiếu mất chi tiết ông nhắc. Xin đa tạ.
Cô Trịnh Thu Hà thuhatrinh369@yahoo.com
Tiền bối là người trước. Tiền là trước. Bối là phe, bọn, những người.
Ông N.X.T. Fairfax, Virginia
Nhà xí / nhà xia đều là nhà cầu, cầu tiêu.
Xí là chữ Hán.
Xia mượn từ tiếng Pháp: chier.
Chierie là chuyện làm bực tức. Không nên lầm với chéri / chérie là cục cưng, người yêu dấu.
Chérie des dames là người có duyên với phụ nữ, nhiều đào, số đào hoa.
Nga Sô hay Nga Xô?
Nga Xô chứ không phải là Nga Sô. Liên Xô chứ không phải là Liên Sô. Liên Bang Xô Viết không phải là Liên Bang Sô Viết.
Tất cả đều phải viết bằng "X".
Hai chữ Nga Xô vẫn còn được một số báo chí và đài phát thanh Việt ngữ dùng để chỉ lãnh thổ của ông Vladimir Putin mặc dầu Liên Bang Xô Viết đã bị giải thể từ ngày mồng 8 tháng 12 năm 1991 với bản hiệp ước Belevezha ký giữa tổng thống Nga, Ukraine và Belarus.
Nước Nga của ông Putin ngày nay tên gọi chính thức là Liên Bang Nga, không còn là Nga Xô nữa.
15-8-2008
Nguyễn Ngọc Hạnh, UCI
"Gã" trong cách dùng xưa như cụ Nguyễn Đình Chiều đã dùng ở đoạn cô nêu trong thư (... cảm thương hai GÃ nữ nhi mắc nàn...), là một quán từ đi trước cả nam lẫn nữ.
Nhưng việc dùng "gã" làm quán từ đi trước danh từ "nữ nhi" rõ ràng là ngày nay không còn thông dụng nữa.
Đại danh từ "hắn" thường dược dùng thay thế cho một người đàn ông. Nhưng ở một số vùng miền Trung, đại danh từ "hắn" được dùng cho cả hai giới.
Danh từ "bọn" thời ông Tản Đà được dùng cả trường hợp này: "Bọn các cụ..." Bây giờ không dùng như vậy nữa.
Danh từ "guy" trong tiếng Anh đang càng ngày càng được dùng cho cả nam lẫn nữ mặc dù cách đây mấy chục năm, "guy" là phái nam như trong tựa của một vở nhạc kịch ỏ Broadway: Guys And Dolls.
Trưng và chưng theo các tự điển của Lê Văn Đức và Trần Văn Kiệm đều đúng trong trường hợp trưng / chưng bầy.
Chưng có nghĩa là nấu, hấp cách thủy nên bánh chưng, không thể là bánh trưng.
Trưng trong chữ Hán nghĩa là vời đến, thu thuế, chứng cứ.
Chưng là khí lửa bốc lên như chưng khí cơ quan nghĩa là máy hơi nước.
Cụ độc giả ở Fountain Valley
Ca khúc One Day When We Were Young (Wer Uns Getraut) là lời ca Anh ngữ do Oscar Hammerstein II viết cho nhạc kịch The Great Waltz của Dimitri Tiomkin. Phần nhạc là của Johan Strauss.
One day when we were young
One wonderful morning in May
You told me you loved me
When we were young one day
Sweet songs of spring were sung
and music was never so gay
You told me you loved me
When we were young one day
You told me you loved me
And held me close to your heart
We laughed then, we cried then
Then came the time to part
When songs of spring are sung
Remember that morning in May
Remember you loved me
When we were young one day
We laughed then, we cried then
Then came the time to part
When songs of spring are sung
Remember that morning in May
Remember you loved me
When we were young one day
16-5-2008
Ông Lê Thanh Anh thanhanhle@gmail.com
Sự lập thành các thành ngữ mà ông nêu trong thư không có một qui luật nào rõ rệt được ghi lại trong các sách văn phạm Việt ngữ. Những chữ đó, có thể tạm giải thích là nếu có sự cấp bách, khẩn thiết, quan trọng đòi hỏi sự nhanh chóng thì chúng ta dùng động từ "chạy" như chạy ăn (chạy ăn từng bữa toát mồ hôi / Trần Tế Xương); chạy gạo; chạy chọt; chạy tang; chạy bữa; chạy áp phe...
Những việc không cần phải gấp gáp, cấp thiết thì, như ông viết trong thư, tiếng Việt dùng "đi" như đi đêm, đi khách, đi hàng hai, đi ngang, đi tắt...
Ông Tuấn Nguyễn tuan nguyen0512@yahoo.com
Cũng như ông, chúng tôi chịu thua không biết cái "sáng linh lan" là cái gì. Những chữ này cũng làm cho nhiều người khác thắc mắc như ông. Thôi thì ông cứ nghe đi. Thích thì nghe tiếp. Không thích thì làm chuyện khác. Chúc ông vui, không vì cái sáng lạ lùng ấy làm bận tâm quá nhiều.
Cô My HL Westminster, California
Cám ơn cô đã giúp chỉ cho những sai sót. Những trùng hợp giữa tổng thống Kennedy và Lincoln là những chi tiết có thật đến rợn người.
Về việc chính phủ Pháp nói rằng tai nạn hạt nhân ở Chernobyl làm gia tăng con số người bị ung thư tại Pháp là một điều có thật. Người ta tìm thấy phóng xạ trong sữa bò ở Hà Lan, ở Anh. Nhưng con số ấy không cao như con số chết vì ung thư tại Ukraine. Tai nạn hạt nhân tại lò số 4 được coi là cấp 7, mức phóng xạ nhiều gấp 40 lần quả bom ở Quàng Ðảo (Hiroshima).
Thuận Phan Thuan.Phan@entropic.com
Lời Dâng là bản dịch Việt Ngữ của tập Gitanjali. Tác giả là Rabindranath Tagore, không phải của Kahlil Gibran.
Tagore là người Băng Gan. Nhưng cả Ấn độ lẫn Pakistan đều nhận ông là người của các xứ này. Gibran ra đời tại Li Băng nhưng sống nhiều năm ở Mỹ. Có đi thăm Washington DC, cô nên đến viếng đài kỷ niệm Kahlil Gibran. Tập thơ được nhiều người biết đến nhất của Gibran là The Prophet.
Thơ Tagore tình ái hơn trong khi thơ Gibran có nhiều nét siêu hình và tôn giáo hơn.
Ông Mai Hà, Pomona, California
Vằn thắn, hoành thánh, oằn thắn là từ chữ hồn đồn mà ra. Hồn là thịt bằm.
Hồng trà người Anh gọi là trà đen, black tea.
Dốt đặc còn hơn là hay chữ lỏng nghĩa là thà không biết gì còn hơn là biết mà biết lỗ mỗ, biết sai.
Ông Vo Thi Danh
Văn mình vợ người là thái độ nhìn sự việc của khá nhiều người.
Tục tĩu hơn thì nói là cứt ai vừa mũi người ấy.
Văn của mình thì mình coi là hay nhất, vợ của người thì bao giờ cũng đẹp hơn, xinh hơn. Ðây là câu trên được diễn thành lục bát:
Xưa nay thế thái nhân tình
Vợ người thì đẹp, văn mình thì hay
Chúng tôi cũng nghe một cách diễn khác:
Thế gian lắm chuyện nực cười
Văn mình thì đẹp, vợ người thì xinh.
Cách giải thích của thành ngữ "mút mùa Lệ Thủy" mà ông nêu ra có lẽ không đúng. Cô Ngô Ðình Lệ Thủy có thể nổi tiếng về chuyện khác, nhưng không bao giờ nổi tiếng ăn chơi để làm phát sinh ra thành ngữ ăn chơi mút mùa Lệ Thủy. Vả lại, nếu có lối nói đó ở bên Pháp thì nó cũng không về đến Việt Nam và lan ra rộng như thế. Chúng tôi biết cô sống rất ngoan ngoãn.
18-1-2008
MÔ-HAM
Tên của nhà văn Anh William Somerset Maugham (1874-1965) đọc là moom, không là mô gam mà cũng không là mô ham.
THÁNG CHẠP
Tháng Chạp là tên gọi khác của tháng Mười Hai, tháng cuối năm âm lịch, sau tháng Mười Một (còn gọi là tháng Một). Tháng thứ nhất của năm, thì được gọi là tháng Giêng.
Tại sao gọi là tháng Chạp?
Chạp là tế lễ trong tháng cuối của năm âm lịch.
Chạp mả là lễ đi thăm mộ vào cuối tháng tháng cuối của năm âm lịch.
Chạp tổ là ngày cúng tổ tiên trong tháng cuối của năm.
Cụ Thông, Annaheim, California.
Chúng tôi đã nói chuyện này nhiều lần, nhưng vẫn còn có nhiều người làm như thế thì biết làm sao.
Không thể đau đớn, khổ sở về một chuyện đầy ân sủng, hạnh phúc là được Chúa gọi về, cho an nghỉ trong lòng Chúa được. Không thể coi chuyện một người được Chúa gọi về, cho hưởng nhan thánh Chúa là một tin buồn được.
Cách viết trong những cáo phó nói là thông báo tin buồn một cách đau đớn khi Chúa gọi một người về là nói xấu Chúa, nói là Chúa không nhân từ. Chúa gọi một người về mà đem tin ấy báo cho người khác biết một cách đau đớn mà nghe được ư?
Những điều này là chúng tôi nghe được từ mấy chục năm trước khi còn học Triết ở trung học với linh mục Trần Văn Hiến Minh, một người chúng tôi rất yêu mến và quí trọng nên rất mong khi nhắc lại những điều vừa kể sẽ không bị đổ cho cái tội nói xấu những người theo tôn giáo bạn.
18-7-2008
Cụ Nguyễn Hoàn, New York
Hai câu ca dao
Số đâu có số lạ lùng
Con vua lại lấy hai chồng làm vua
là để nhắc lại chuyện công chúa Lê thị Bình, con vua Lê Hiển Tông em của công chúa Ngọc Hân.
Công chúa Ngọc Hân lấy Nguyễn Huệ có với Nguyễn Huệ hai con, một trai, một gái thì Nguyễn Huệ qua đời.
Lê thị Bình lấy vua Cảnh Thịnh (Nguyễn Quang Toản) là con vợ trước của Nguyễn Huệ. Khi vua Cảnh Thịnh chết, bà Lê thị Bình lấy Nguyễn Phúc Ánh (vua Gia Long) và có với vua Gia Long bốn con là Nguyễn Phúc Quân, Nguyễn Phúc Cự và hai công chúa Ngọc Ngôn và Ngọc Khuê.
Con vua lại lấy hai chồng làm vua.
Con vua là con vua Lê Hiển Tông. Hai chồng làm vua là vua Cảnh Thịnh và vua Gia Long.
Cuộc đời của công chúa Lê thị Bình quả là lạ lùng như câu ca dao.
Ông Trần Vinh Phúc
Xin lỗi đã làm thất lạc bức thư của ông đúng một năm (thư đề ngày 7 tháng 7 năm 2007). Ðến hôm nay tôi mới tìm thấy trong đống sách vở bề bộn, xin trả lời mấy câu ông hỏi:
Castles in the air are all right until we try to move in them nghĩa là lâu đài xây trên không thì cũng được đấy, cho đến khi chúng ta tìm cách dọn vào trong để ở.
Nghĩa bóng là khi yêu nhau, thề non hẹn biển, hứa hẹn đủ điều, mơ ước đủ thứ nhưng đến khi chạm phải thực tế thì mới vỡ mặt.
Castles in the air hình như đã xuất hiện trong ca khúc Tạ Từ của Tô Vũ:" …lầu chiều còn luyến ánh hồng, lầu xây trong không, sóng gió rót chia ly …"
Tempus fugit là tiếng La Tinh nghĩa là thời giờ bỏ chạy (time flees) nhưng thường được dịch là thời gian bay vun vút (time flies)
"Thời gian tựa cánh chim bay " (Hoài Cảm của Cung Tiến).
Bài 46 trong tập The Gardener có câu: "Youth wanes year after year; the spring days are fugitive; the frail flowers die for nothing…" Tuổi xuân tàn lụi theo năm tháng; ngày xuân bỏ đi, những đóa hoa mỏng manh chết một cách vô ích …
Trân tráo và trâng tráo đều đúng.
Calendar Rhythm là cách ngừa thai dựa trên chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ, tránh giao hợp trong những ngày rụng trứng. Phương pháp này cũng còn được gọi là Knaus-Ogino Method hay Rhythm Method, hay Standard Days Method.
Cô Nguyễn Phạm thị Ðiểm, San Diego, California
Mấy câu cô hỏi không phải là của Nguyễn Bính mà là của Bùi Giáng:
Mình ơi ta gọi là nhà
Nhà ơi ta gọi mình là nhà tôi
Bây giờ buôn bán ngược xuôi
Mình ơi ta gọi mình là nhà tôi
Cuốn Lục Súc Tranh Công đã được cố giáo sư Huỳnh Sanh Thông dịch sang tiếng Anh nhan đề The Quarrel Of The Six Beasts. Ðây là một bản dịch có thể tin tưởng được. Bản song ngữ được đại học Yale xuất bản năm 1981.
Bình thủy tương phùng nghĩa là bèo nước gặp nhau, chuyện tình cờ, không hẹn hò, giàn xếp.
Vương Bột là tác giả mấy câu này:
Quan sơn nan việt
Thùy bi thất lộ chi nhân?
Bình thủy tương phùng
Tận thị tha hương chi khách
(Quan sơn khó mà vượt qua được / Ai xót thương người bất đắc chí/ Bèo nước gặp nhau toàn mỗi người mỗi xứ.)
Bọt bèo thì lại có nghĩa khác. Bọt nghĩa là cái bong bóng nước. Bọt bèo là cái bọt và cánh bèo nổi trên mặt nước. Nghĩa bóng là hèn mọn, lênh đênh.
Bụa là góa. Không dùng một mình mà luôn luôn đi đôi với góa để thành góa bụa.
Góa là từ chữ quả. Quả phụ, người đàn bà chồng chết.
Quan là đàn ông chết vợ. Quan phu là người đàn ông góa vợ.
Ông Nguyễn H. Westminster, California
Khuy là cái cúc, cái nút áo quần.
Khuyết là cái lỗ để luồn cái khuy qua, giữ hai mép quần hay áo lại với nhau.
Nhưng khuy khuyết trong chữ Hán lại có nghĩa là thiếu, không đủ. Khuy là thiếu. Khuyết cũng là thiếu.
Bà Ðen tên là Lý thị Thiên Hương, một phụ nữ da ngăm đen nhưng rất đẹp. Truyền thuyết kể bà không chịu những ép buộc của một thổ hào người Miên nên quyên sinh để giữ lòng trinh bạch. Tên bà được dùng để đặt cho một ngọn núi ở Tây Ninh.
YO
Tổng thống Bush, tại hội nghị G-8 nhóm ở Nhật, hôm mồng 7 tháng 7, đã gọi thủ tướng Canada, ông Stephen Harper là "Yo, Harper!"
Ðây không phải là lần đầu tiên ông Bush dùng cách chào hỏi này.
"Yo" thường được dùng như chữ "hey" nhưng cũng còn có những nghĩa khác.
Tại miền nam nước Mỹ, "yo" là tiếng dùng để trả lời khi nghe điểm danh, tương đương với chữ "here".
"Yo" khi xuất hiện ở cuối câu, nó là một tiếng hô thán (exclamation) để làm cho nghĩa của câu mạnh hơn. Thí dụ: "The car is really beautiful, yo".
Năm 2006, cũng tại hội nghị thượng đỉnh G-8 ông Bush cũng gọi thủ tướng Anh: "Yo, Blair!"
Tiếng Việt là "Blair ớ ơ, càng cua!" chăng?
19-9-2008
Ông Bùi Liêu (lieu.bui@sbcglobal.net)
Cày sâu cuốc bẫm
Bẫm với dấu ngã. Bẫm nghĩa là mạnh, sâu.
Bẩm là cách nói của người dưới với người trên. Chữ này ngày nay không còn được dùng nữa.
Cô Nguyên Minh, Westminster, California
Phân từ, participle, là chữ xuất xứ từ một động từ có thể được dùng trong những thì kép (compound tenses), hay cách (voices) hoặc như một tiếng phụ nghĩa cho danh từ (modifier).
Trong Anh ngữ có hai participle, một là hiện tại phân từ (present participle) và một là quá khứ phân từ (past participle)
Present participle của động từ to write là writing.
He is writing a book (thì hiện tại liên tiến)
She is finishing a writing project (bổ nghĩa cho danh từ)
Past participle của to write là written.
I have written a letter to him (present perfect)
The story was written in 1945 (thụ động cách)
It was a written agreement (phụ nghĩa cho danh từ agreement)
The book was well written (phụ nghĩa cho trạng từ well)
Past và present participle sẽ được thảo luận kỹ hơn trong chương trình Anh Ngữ Trong Ðời Sống Hàng Ngày của Hồn Việt Television khoảng hai tuần nữa. Xin mời cô đón xem.
Giáo sư Dương Quảng Hàm đã mất từ năm 1946. Ba cuốn sách của ông mà học sinh trung học nào trước năm 1975 nào cũng phải dùng qua là Việt Nam Văn Học Sử Yếu (1941), Việt Nam Thi Văn Hợp Tuyển (1942), Quốc Văn Trích Diễm (1943).
Dương Quảng Hàm sinh năm 1898 tại Hưng Yên, qua đời năm 1946 tại Hà Nội. Ông tốt nghiệp trường Cao Ðẳng Sư Phạm, là giáo sư trường Bưởi.
Bào huynh của ông là Dương Bá Trạc và bào đệ là Dương Tụ Quán đều là những nhân vật trí thức hàng đầu của Việt Nam.
Cả ba cuốn sách của ông đều được in lại ở ngoại quốc và hiện vẫn còn thấy bầy bán ở các tiện sách ở California.
Ông Khải Nguyễn, Annandale, Virginia
Nhà băng đưa lối tìm vào lầu trang
Chữ nhà băng là băng nhân, là người làm mối.
Thời Kiều thì chưa có chữ nhà băng nghĩa là ngân hàng. Băng là danh từ mượn của tiếng Pháp: banque.
Hơi đồng trong câu tham lam chuyện thở rặt hơi đồng (Tú Xương) là đồng xú, là hơi tiền, là mùi tiền bạc. Hai chữ này được dùng để tả cái thói tham tiền.
Ðại quan lễ phục ra đầu cửa viên
Ðại quan đây không có nghĩa là quan to, quan lớn. Ðại quan là cái mũ lớn, mũ đội trong các đại lễ.
Ông Nguyễn Hữu, San Francisco, California
Bài thơ ông gửi cho là của Kahlil Gibran viết về đời sống một mối tình, từ lúc còn thanh xuân, qua đến mùa hạ, mùa thu rồi mùa đông với cái chết của hai người:
Find me with your arms and embrace me; let
Slumber then embrace our souls as one
Kiss me my beloved, for Winter has stolen
All but our moving lips
You are close by me, My Forever.
How deep and wide will be the ocean of Slumber;
And how recent was the dawn!
Thơ Kahlil Gibran mang nhiều nét triết học và tôn giáo hơn là thơ của Rabindranath Tagore. Tại thủ đô Washington DC (trên đại lộ Massachusetts, trước mặt sứ quán Anh) có một tượng đài kỷ niệm nhà thơ này do tổng thống Bush khánh thành năm 1991.
Cụ Phạm Quyến, Fountain Valley, California
Chúng tôi cũng rất khó chịu về lối nói như thế. Hồi còn trẻ, mấy người bạn của chúng tôi cho biết là đã từng bị phản đối khi các chàng nhận vơ thân mẫu của các cô mà các chàng đang tán cũng là thân mẫu của các chàng khi hỏi đại khái "Mẹ khỏe chứ em?"
Lập tức, các chàng bị sửa lưng: "Mẹ tôi chứ mẹ anh hồi nào?"
Cô ca sĩ này cứ nhắc về thân mẫu của cô là "mẹ" thế này, "mẹ" thế nọ. Cô nên nói là "mẹ tôi" hay "mẹ của X". Mẹ của cô chứ mẹ của chúng tôi nữa hay sao? Thính giả của cô cũng có cả những người lớn tuổi, không thể là con của mẹ cô được.
Nói như vậy tưởng là "cute" nhưng lại hóa ra vô lễ.
20-6-2008
Ông Nguyễn Cao, Garden Grove, California
Period là cái chấm (.). Một cách dùng của chữ này là đặt nó vào cuối một câu để nhấn mạnh rằng chuyện chỉ có thế, hay tất cả chỉ có như vậy, không thể và không cần nói thêm nữa.
Thí dụ: You are staying home, period. Mày phải ở nhà. Vậy đó. Tao nói hết rồi. Không còn gì để nói thêm nữa. Hiểu chưa?
Guy đồng nghĩa với fellow. Hồi đầu, guy bị coi là slang, tiếng lóng nhưng nay, danh từ này đã được tìm thấy ở khắp nơi. Guy được dùng, không chỉ có nghĩa là thằng cha này hay thằng cha nọ nữa, mà được dùng để nhắc đến, đề cập đến cả những người tử tế.
A Guy Is A Guy là một ca khúc của Doris Day hồi những năm 1950, khi chuyện ăn nói, ngôn từ còn được cẩn thận lắm.
Chữ guy có nghĩa là ông, là người đàn ông. Guy dần dần được dùng cho cả phụ nữ.
You guys ngày nay là những chữ phổ thông để nói các ông, các bà, số nhiều của you.
Ông Trần Khang, Annandale, Virginia
Chi tiềt về giáo sư Trần Trọng San ghi trong Từ Ðiển Văn Học Việt Nam của linh mục Trần Văn Kiệm là không đúng.
Linh mục Kiệm ghi ở trang 1056 rằng giáo sư Trần Trọng San "sau năm 1975 tiếp tục giảng bài ở trường Ðại Học Tổng Hợp thành phố Hồ Chí Minh cho tới khi mất".
Sự thực, giáo sư Trần Trọng San qua đời năm 1998 tại Canada.
Ông Phạm Trung Hiếu, Houston, Texas
Nam Sơn, ngọn núi ở phương nam còn có tên là Chung Nam Sơn và Tần Sơn. Một tên khác của ngọn núi này là Tần Lĩnh.
Mây Tần (đoái trông muôn dặm tử phần / hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa) là những chữ lấy ý từ một câu thơ của Hàn Dũ.
Hàn Dũ bị biếm đi Quảng Ðông có viết một bài thơ dặn người cháu tên là Tương trong đó có câu: Vân hoành Tần Lĩnh gia hà tại (mây ngang núi Tần Lĩnh, nhà ta ở đâu?)
Trăm Hoa Ðua Nở Trăm Nhà Tranh Tiếng là do câu Bách Hoa Tề Phóng, Bách Gia Tranh Minh, phong trào do Mao Trạch Ðông đưa ra mục đích là để cho các văn nghệ sĩ, các khoa học gia được tự do tư tưởng, phát biểu, sáng tạo và phê bình. Nhưng sau đó, chính Mao Trạch Ðông lại phát động chiến dịch phản ngược lại nói là để chống hữu phái và thẳng tay đàn áp, bỏ tù những người có tư tưởng chống Mao.
Can Tương trong một câu của Nguyễn Công Trứ, bài Kẻ Sĩ (ngoài biên thùy rạch mũi Can Tương) là tên người nhưng sau được dùng như tên của một cây kiếm quí. Can Tương được lệnh của vua Sở đúc một cặp kiếm. Can Tương mất 3 năm mới đúc xong hai cây bảo kiếm (thư hùng bảo kiếm). Cây "hùng" được đặt tên là Can Tương; cây "thư" được dặt tên là Mạc Tà, tên vợ của Can Tương.
21-3-2008
Ông Lê N. K. Irvine, California
Nhũn như con chi chi
Chi chi là một giống cá nhỏ, vớt khỏi mặt nước thì chết, xác mềm nhũn dùng làm mắm.
Nhũn như con chi chi là thái độ hay cách ứng xử thiếu cương quyết, mềm yếu.
Chi chi là cái gì:
Hồng Hồng, Tuyết, Tuyết
Mới ngày nào còn chửa biết cái chi chi
Mười lăm năm thấm thoắt có lâu gì
Ngoảnh mặt lại đã đến kỳ tơ liễu (Dương Khuê)
Chi chi nẩy là ván bài tổ tôm lúc gặp được quân đủ vào phu, hạ được cả bài xuống mà ăn: ù chi chi nẩy.
Bà Nguyên, San Jose, California
Gàn Bát Sách
Bát Sách là tên một quân bài trong bộ bài tổ tôm. Bát Sách là một người đàn bà mặt kên kên, miệng phì phèo điếu thuốc, ngồi xếp chân bằng tròn.
Gàn Bát Sách là tính tình quái gở, xử sự không theo lẽ thường, làm những việc trái tai gai mắt.
Mở miệng nói ra gàn Bát Sách
Mềm môi chén mãi tít cung thang (Nguyễn Khuyến)
Gả nghĩa là cho con gái của mình di lấy chồng. Chỉ dùng cho con gái.
Có con mà gả chồng gần
Có bát canh cần nó cũng mang cho
Hoài con mà gả chồng xa
Trước là mất giỗ, sau là mất con (ca dao)
Cưới vợ, lấy vợ, dựng vợ dùng cho con trai.
Dựng vợ, gả chồng.
Ðộng từ "gả" đã bị các nhà chuyển âm tiếng Việt cho các phim bộ Trung Hoa dùng sai khiến rất nhiều người Việt cũng dùng sai luôn:
Em thích ai, em gả người ấy.
Ðáng lẽ phải nói là Em thích ai, em lấy người ấy.
Không ai tự gả chồng cho mình cả.
Trả lời câu hỏi đặt ra cho Giáo Sư Nguyễn Thị Hồng Ðiệp
Bài thơ đó là bài Chiều của Xuân Diệu trong tập Thơ Thơ:
Hôm nay trời nhẹ lên cao
Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn
Lá hồng rơi lặng ngõ thuôn
Sương trinh rơi kín từ nguồn yêu thương
Phất phơ hồn của bông hường
Trong hơi phiêu bạt còn vương máu hồng
Nghe chừng gió nhớ qua sông
E bên lau lách thuyền không vắng bờ
- Không gian như có dây tơ
Bước đi sẽ đứt, động hờ sẽ tiêu
Êm êm chiều ngẩn ngơ chiều
Lòng không sao cả, hiu hiu sẽ buồn...
Bài thơ chịu ảnh hưởng của thơ Pháp thấy rõ trong câu thứ nhì:
Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn
tristesse sans cause mà ông rõ ràng là đã đọc và chịu ảnh hưởng nhiều để bứt khỏi những ước lệ, ngôn ngữ của thơ cũ.
Ðôi câu đối của cụ Nguyễn Khuyến (mà Giáo Sư Nguyễn Thị Hồng Ðiệp nhắc trong tờ Việt Tide số 348, trang 52 ) viết cho ông hàng thịt trong làng nguyên văn như sau:
Tứ thời bát tiết canh chung thủy
Ngạn liễu đôi bồ dục điểm trang
Hai câu tả cảnh mùa xuân đẹp đẽ, cảnh rặng liễu bên bờ sông. Nhưng các chữ 3,4,5 của câu trên và 3,4,5 của câu dưới lại là mấy thứ mà ông hàng thịt chuyên bán: bát tiết canh, đôi bồ dục
Ông Tráng Ðỗ (t.v.do1942@yahoo.com)
Này anh, em cũng tợ sương mù
Là một câu thơ của Nhã Ca. Tợ chứ không phải là tựa tuy ý nghĩa thì giống nhau. Tợ có nghĩa là hơi giống, tựa như.
Nguyên văn bốn câu trong bài thơ ấy là:
Ðời sống ôi buồn như cỏ khô
Này anh, em cũng tợ sương mù
Khi về tay nhỏ che trời rét
Nghe giá băng mòn khắp tuổi thơ
Muốn biết về Ðức Ðạt Lai Lạt Ma mà không muốn đi sâu vào Phật giáo Tây Tạng, ông có thể đọc hai cuốn Seven Years In Tibet của Heinrich Harrer và Kundun của Mary Craig. Cả hai đều đã được thục hiện thành phim.
22-2-2008
Nâng ly, tấu khúc tiễn chàng lên cương
Cười say vào chốn sa trường
Xưa nay chinh chiến ai vương mộng về
22-8-2008
Nguyễn Huệ Ngọc, Atlanta, Georgia
Cô không nghĩ bà M. nói rằng việc những người đàn ông Việt Nam mang vợ về Việt Nam là chở củi về rừng là đúng. Việc ví von đó hoàn toàn sai, đúng như cô nghĩ.
Ðem hồng ngọc sang Miến Ðiện để bán thì đúng là chở củi về rừng vì ở Miến có nhiều mỏ hồng ngọc. Nhưng việc bà M. về Việt Nam thì có mang theo gì (sắc đẹp, tài năng, tuổi trẻ...) để ví với việc chở củi về rừng.
Trong Anh ngữ, câu tục ngữ rất gần với câu của chúng ta là "carrying coals to Newcastle", hay "selling coals to Newcastle". Hai câu này nghĩa là làm một việc vô bổ vì ở Newcastle đã có rất nhiều than. Hai câu trên xuất hiện khoảng năm 1538.
Ðôi khi người ta cũng nói là bán tủ lạnh cho người Eskimo (selling a refrigerator to an Eskimo). Có người nói đùa rằng điều đó có thể làm được: nói với người Eskimo ấy rằng trong tủ lạnh có mấy chai rượu ở trong.
Cô Denise (e-mail cho đài Little Saigon Radio)
Tôi không nhớ chương trình Việt văn bậc trung học, ít nhất là trong những năm 50 và 60 chúng tôi được học những câu cô trích dẫn. Vài ba tác giả đề cập đến Phật giáo nhưng lại chỉ rất qua loa. Trong số các tác giả này, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Nguyễn Du, Chu Mạnh Trinh... tôi không tìm ra được những câu cô trích dẫn nên không thể giúp được.
Ông Nguyễn Thụ, Garden Grove
Cách giải thích chữ "bóng" mà ông ghi trong thư là một lối giải thích hơi lạ.
Bóng là hồn vía.
Bóng cô, bóng cậu ám vào con đồng.
Bóng là người tâu rỗi, chầu mời trong một đám cúng, thường là phụ nữ: bà bóng, cô bóng.
Ðồng bóng là do cốt đồng và bà bóng, hai người làm việc chung trong một đám tâu rỗi. Ðồng bóng sau có nghĩa là tính mê tín, không bình thường, thích trò cúng tế, lên đồng.
Bà bóng hay bóng còn có thêm nghĩa là một người bất bình thường, ái nam ái nữ, đồng dâm, đồng tính luyến ái.
Giải thích "bóng" là cái bóng của người đàn ông bình thường thì có lẽ không đúng.
Ðào? Kép
Ðào là tên một họ.
Tương truyền ngày xưa có một phụ nữ họ Ðào sáng lập ra nghề ca hát nên sau đó, những phụ nữ làm nghề ca hát được gọi là đào, ả đào, đào nương hay cô đào. Từ danh từ cô đào, người sau đọc trạnh ra thành cô đầu.
Ðào là người phụ nữ làm nghề ca hát.
Kép là người đàn ông làm nghề ca hát.
Hai chữ này không hề có ý nghĩa mạ lỵ, hạ thấp giá trị của những người làm nghề ca hát: kép Tư Bền, kép Hùng Cường, đào Thanh Nga, đào Lệ Thủy.
Ðào kép cũng có nghĩa là giai nhân, tài tử.
Ðào còn nghĩa là người bạn gái. Kép là người đàn ông có bạn gái là đào.
Trưng Chắc / Trưng Trắc
Trưng Chắc đúng. Trưng Nhì chứ không phải là Trưng Nhị.
Trưng triệu (không viết hoa) không phải là bà Trưng và bà Triệu mà nghĩa là cái điềm, cái chứng. Trưng là chứng, điềm. Triệu là điềm.
Tom, Dick and Harry nghĩa là tất cả mọi người (everybody) vì ba cái tên này rất nhiều người có, đụng đâu cũng gặp.
John cũng là một cái tên thường gặp. Khi nó là danh từ chung, không viết hoa, john nghĩa là khách làng chơi, người đi mua dâm. John cũng có nghĩa là cái cầu tiêu khi không viết hoa và dùng như danh từ chung.
John Doe là một người đàn ông nào đó, như trong tiếng Việt nói là Nguyễn Văn Mỗ, Nguyễn Văn Mít, Soài, Ổi.
A dear John letter là thư đoạn tình, từ chối tình cảm.
23-5-2008
Cô Hoa, Westminster, California
Ðồng ý với cô rằng có là ông gì đi chăng nữa thì cũng không nên dùng những chữ "thằng bồi" để gọi những người làm việc trong các tiệm ăn.
Ở Mỹ, người ta cố tránh không dùng những danh từ bị coi là không được chỉnh về mặt chính trị (politically incorrect).
Ðây là một vài thí dụ:
Garbage man : sanitation engineer
Homeless: outdoors urban dwellers
Housebroken: family disfunction
Housewife: domestic engineer
Old person: senior citizen
Prostitute: sex care provider
Slum: economic oppression zone
Stupid: intellectually impaired
Waiter / waitress: food server
Short: vertically challenged
Poor: economically marginalized
Blind: visually challenged
Cowboy: bovine control officer
Một số nhũng chữ kể trên có nét hài hước ở trong nhưng cũng được dùng một cách nhiêm chỉnh.
Cụ Lữ Ðắc Lập, Los Angeles, California
Ðồng ý với cụ là bài Ði Chùa Hương của Nguyễn Nhược Pháp do Trần Văn Khê phổ nhạc hay hơn bài kia. Cụ cho xin địa chỉ để xerox biếu cụ vì bài thơ quá dài, chúng tôi không đủ can đảm để đánh máy lại.
Cũng đồng ý với cụ là không nên dùng hai chữ "lắng nghe". Ðây là một vấn đề tế nhị. Lắng là có nỗ lực để nghe. Tại sao lại nghĩ những điều mình nói mọi người phải lắng nghe? Nên khiêm tốn một chút và coi chuyện người khác nghe mình chỉ là một việc làm bình thường, không quan trọng, không đòi hỏi cố gắng thì hơn.
Nhưng "lắng nghe" trong trường hợp này thì được:
Con ơi muốn nên thân người
Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha...
Ông Trần văn Nhung, Rhode Island
Chĩnh là cái nồi đất, cái vại nhỏ làm bằng sành, hay vật dùng để chứa ... không tráng men.
Chĩnh gạo là cái hũ đựng gạo .
Chuột sa chĩnh gạo là cảnh người đàn ông lấy được vợ giầu.
Chuông khánh còn chẳng ăn ai
Huống chi mảnh chĩnh nằm ngoài bụi tre
Mảnh chĩnh nằm ngoài bụi tre là mảnh của cái chĩnh bị vỡ bị quăng ra ngoài góc vườn, cạnh bụi tre, nghĩa là một vật vô giá trị.
Rhode Island, tên tiểu bang nơi ông sống được người Trung Hoa phiên âm thành La Ðức Ðảo. Rhode là La Ðức. Rhodesia, tên cũ của Zimbabwe là La Ðức Tư Á.
Cám ơn ông đã mách cho Massachusetts là Mả Cha Chú Chệt.
Piano, nếu gọi đúng theo kiểu dịch của người Trung Hoa thì phải là cương cầm chứ không phải là dương cầm.
25-1-2008
Mầu thiền ăn mặc đã ưa nâu sồng
Sự đời đã tắt lửa lòng
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi
Dở dang nào có hay gì
Ðã tu, tu trót qua thì thì thôi
Cúi đầu nàng những ngắn dài thở than
Dưới đèn tỏ rạng má đào thêm xuân
Chạy ra ngoài ngõ cắn cỏ kêu trời
Bạc đầu thất tiết thế thì thôi
Ðã không vàng đá treo gương sáng
Thà sớm giang hồ thỏa chí chơi
Nhắm mắt đi theo phường bợm trẻ
Sướng mình để lụy lũ con côi
Ai về chốn cũ nhờ thăm hỏi
Một mảnh thân già, một áo tơi
25-7-2008
RAU SẮN HAY RAU SẮNG?
Ông Tản Ðà một lần than thở là thèm ăn rau sắng ở chùa Hương nhưng ngại đường xa, tiền đò tốn kém thì được một phụ nữ gửi cho ông một bọc rau sắng và bốn câu lục bát:
Kính dâng rau sắng chùa Hương
Ðỡ ai tiền tốn, con đường đỡ xa
Không đi thì gửi lại nhà
Thay cho dưa khú cùng là cà thâm
Người phụ nữ ấy, về sau Tản Ðà mới biết, là Song Khê nữ sĩ, em của nhà thơ Tương Phố.
Rau sắng chứ không phải là rau sắn như một độc giả thắc mắc. Xin xem tự điển Khai Trí Tiến Ðức, trang 485.
Ông Hồ Thanh, Garden Grove, California
CẤM LUYẾN
Cấm luyến là thứ thịt hiếm và ngon chỉ dành cho vua chúa ăn, dân giả không ai được ăn, như đào trường thọ để tiến vua vậy.
Truyện kể là vua Hiếu Vũ đời Tấn muốn kén rể cho con gái và đã để ý tới một người tên là Tạ Còn. Một viên quan khác cũng muốn Tạ Còn làm rể cho gia đình. Có người biết liền nói cho viên quan này rằng Tạ Còn là cấm luyến.
Trong tiếng Việt, cấm luyến tương đương với chữ đồ cúng, nghĩa là một vật không thể ăn, dùng hay đụng tới được vì những hạn chế và cấm kỵ.
HƯƠNG HỒN CỤ ÔNG …
Hương hồn là tiếng để chỉ hồn của một phụ nữ. Nói "hương hồn cụ ông" là không đúng.
Anh hồn là tiếng dùng cho hồn của một bậc anh hùng, một người đàn ông.
THẤT XUẤT
Theo tục lệ xưa ghi trong sách Nghi Lễ, thất xuất là bẩy điều người đàn ông có thể nại ra để bỏ vợ nếu người vợ: không con; dâm dật; không thờ cha mẹ chồng; lắm điều; trộm cắp; ghen tuông; có ác tật.
Tuy nhiên có ba điều người đàn ông không được đuổi vợ nếu người vợ đã để tang ba năm nhà chồng; trước nghèo, sau giầu; không thể trở về nhà cha mẹ ruột để sống.
TỬU GIA
Trong chữ Hán, tửu gia viết giống nhau, có thể hiểu hai nghĩa: tiệm, quán rượu và người uống rượu, tửu đồ.
ÔNG NGUYỄN HẢI HƯNG, Washington DC
Cám ơn ông gửi cho đọc hai câu Bút Tre (thật hay giả không biết được):
Ðồng Xuân nô nức tiếng đồn
Có cô bán trứng vịt lộn rất to
Xin gửi lại ông hai câu Bút Tre giả:
Giỏi thay chị nữ dân công
Nửa đêm đèn tắt mang lộn vào đây
Hai câu này chắc đã được viết trong một đêm khi máy bay Mỹ oanh tạc đường mòn Hồ Chí Minh làm đèn đóm tắt hết, chị dân công mang đạn tiếp tế cho ổ phòng không thì lại mang lộn vào chỗ tác giả đang ngồi. Thôi thì đã lộn thì dùng lộn luôn vậy.
Cô Bình, Santa Ana, California
Eat humble pie nghĩa là nhận là mình sai lầm, chịu nhục vì lầm lỗi của mình.
That is a load of bull: đó là chuyện láo toét, phóng đại, tầm bậy tầm bạ. Cũng đồng nghĩa với That is bull shit.
TRILLION
Trong tiếng Mỹ, trillion là một ngàn tỉ, viết với số 1 và 12 số zero: 1.000.000.000.000
Trong tiếng Anh, trillion viết với số 1 và 18 số zero: 1.000.000.000.000.000.000
Bài Les Feuilles Mortes là thơ của Jacques Prévert viết cho phim Les Portes de la Nuit cũng do ông viết truyện phim năm 1946.
Ðây là đoạn đầu ít ca sĩ nào hát, chỉ có vài ba người, trong đó có Yves Montand hát đầy đủ:
Oh! Je voudrais tant que tu te souviennes
Des jours heureux où nous étions amis
En ce temps-là la vie était plus belle
Et le soleil plus brulant qu’aujourd’hui
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle
Tu vois, je n’ai pas oublié
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle
Les souvenirs et les regrets aussi
Et le vent du nord les emporte
Dans la nuit froide de l’oubli
Tu vois, je n’ai pas oublié
La chanson que tu me chantais…
Mấy câu hay nhất: em thấy đó, anh vẫn chưa quên … những kỷ niệm, luôn cả những hối tiếc, và cơn gió từ miền bắc thổi xuống sẽ cuốn chúng đi trong đêm lạnh của lãng quên … em thấy đó, anh vẫn chưa quên bài ca em hát cho anh ngày ấy…
26-9-2008
Ông Nguyễn Phước Vĩnh Dương (vinh.duong@sbcglobal.net)
Hai câu
minh nguyệt sơn đầu khiếu
hoàng khuyển ngọa hoa tâm
theo một số tài liệu thì nói là của Vương An Thạch, còn người sửa thành
minh nguyệt sơn đầu chiếu
hoàng khuyển ngọa hoa âm
là Tô Ðông Pha.
Một vài tài liệu khác thì lại nói đó là hai câu thơ của một thí sinh, bị giám khảo Tô Ðông Pha sửa lại.
Thực hư ra sao không biết. Nhưng hai câu nguyên tác cũng như đã sửa đều không hay gì.
Trăng sáng hót đầu non hay trăng sáng chiếu đầu non và chó vàng nằm giữa nhụy hoa hay chó vàng nằm dưới bóng hoa thì đều không hay cả.
Giai thoại này chỉ để nói là không hiểu ý của tác giả thì đừng có sửa để đúng thành sai. Tô Ðông Pha, người sửa và Vương An Thạch, tác giả đều là những nhà thơ lớn của văn học Trung quốc, nhưng mấy câu nguyên tác và những câu thơ sửa đều dở.
Ông Hoàng Uyên (president.nguyen@gmail.com)
Ông định đặt tên cho cháu là Knox Leon Nguyen thì đó là quyền của ông. Ông hỏi tên cháu có giống tên của con Angelina Jolie không thì xin trả lời là không. Tên của các con Angelina Jolie là Maddox Chivan Jolie-Pitt; Zahara Marley Jolie-Pitt; Shiloh Nouvel Jolie-Pitt; Pax Thien Jolie-Pitt.
Ông hỏi Knox Leon Nguyen chữ nào là họ, chữ nào là tên thì xin thưa Nguyen là họ, vì Nguyen đứng sau cùng và cũng là họ của ông bà. Knox và Leon đều có thể là tên của cháu. Knox là tên gọi; Leon là tên đệm.
Kimmy Le (kimmyle831@gmail.com)
Tết Công Gô hay Tết Ma Rốc nghĩa là không bao giờ. Hai thành ngữ này dựa trên một tiền đề sai lầm là hai quốc gia Phi châu Ma Rốc và Công Gô là những nước thiếu văn minh và văn hóa, dân chúng không có tết.
Những lỗi tiếng Anh mà cô nêu trong thư là những lỗi thông thường của người Việt khi nói tiếng Anh. Ðó là không đọc những âm cuối (final sound). Việc sửa cách phát âm của ngươi này, người nọ không phải là việc của tôi. Cám ơn gợi ý của cô.
Ông Nguyễn Văn Trực, Garden Grove, California
Bồn binh và bùng binh đều đúng.
Kiều nhi là đứa con gái nhỏ.
Kiều nhi phận mỏng như tờ nghĩa là số phận không tốt đẹp lắm của đứa con gái nhỏ. Câu này để nói về Thúy Kiều.
Phận sao bạc mấy kiều (không viết hoa) nhi...
Chưa nóng nuớc đã đỏ gọng cũng gần như chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng.
Con cua đem luộc trong nồi, khi chín thì vỏ đổi thành mầu đỏ. Nước chưa đủ nóng, chưa chín mà gọng (càng) đã đỏ có nghĩa là không nên tư hào, khoe khoang, phách lối khi chưa thành công.
Trán bánh chưng, lưng tôm càng là tướng tốt (?) của người đàn bà nhiều con, mắn đẻ.
Hải giác thiên nhai là góc bể, bên trời.
Nguyễn Du dùng những chữ này để tả sự xa xôi cách biệt:
Từ đây góc bể bên trời...
Bên trời, góc bể bơ vơ...
Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời...
27-6-2008
Ông Nguyễn Bảo, Westminster, California
Ngựa Thượng Tứ là gì, có nghĩa xấu không?
Thượng Tứ là tên của một trong 10 cửa ra vào của thành Huế. Tên chính của cửa Thượng Tứ là Ðông Nam Môn nhưng người dân Huế thường dùng tên Thượng Tứ.
Ngựa Thượng Tứ là tên gọi những phụ nữ không có đời sống đứng đắn cho lắm. Ngựa Thượng Tứ thực ra là để chỉ một đơn vị kị binh của triều Nguyễn đóng ở ngay Ðông Nam Môn.
Ðây là giải thích của tác giả Võ Hương An trong tác phẩm Huế Của Một Thời.
Nho xanh không xứng miệng người phong lưu…
Là câu Nguyễn Văn Vĩnh dịch câu áp chót của bài ngụ ngôn Le Renard Et Les Raisins của La Fontaine. Câu tiếng Pháp nguyên văn:
Ils sont trop verts, dit-il, et bons pour des goujats
Goujats là những kẻ thô lỗ, tục tằn.
Beauty and Sadness (Utsukushisa To Kanashimi To) là tác phẩm cuối cùng của Yasunari Kawabata (Xuyên Ðoan Khang Thành), giải Nobel Văn Chương năm 1968.
Kawabata sinh năm 1899 tại Osaka, tự tử (bằng lò ga) năm 1972 (ngày 16 tháng 4) không để lại thư tuyệt mệnh. Ðến nay vẫn không ai biết tại sao ông tự tử.
Các tác phẩm khác của Kawabata là Xứ Tuyết, Ngàn Cánh Hạc, Tiếng Núi…
Yukio Mishima (1925-1970) (Tam Ðảo Do Kỷ Phu) cũng tự sát bằng cách mổ bụng để phản đối nước Nhật mất đi hào quang và danh dự của truyền thống hiệp sĩ đạo. Các tác phẩm nổi tiếng của Mishima là Kim Các Tự, Chiều Hôm Lỡ Chuyến, Tiếng Sóng…
Kawabata sống một mình khi chết. Mishima là người đồng tính luyến ái.
Ông Phạm Ðình Hồ, Seattle
My better half là nhà tôi, thường là vợ tôi để tâng người phụ nữ lên cho các bà vui.
Cái nửa tốt hơn, đẹp hơn, hay hơn thì nhất định phải là má sấp nhỏ.
Bloody là tiếng chửi thề tương đương với Damn. Bloody thường được dùng để cho nghĩa của tiếng đi sau mạnh hơn. Thí dụ: A bloody good car cũng cùng nghĩa như A damn good car.
Bloody bastards là tiếng lóng của thành phần trộm cắp lưu manh dùng để gọi cảnh sát Anh.
Ông (?) Hải Trần (haitran279@yahoo.com)
Trúc lâm thất hiền là bẩy người hiền trong rừng trúc.
Nguyên đời Tấn có 7 văn nhân rủ nhau vào rừng trúc để gẩy đàn, làm thơ, đánh cờ, uống rượu với nhau. Ðó là các ông Kê Khang, Nguyễn Tịch, Sơn Ðào, Hướng Tú, Lưu Linh, Nguyễn Hàn và Vương Nhung. Không thấy nói các ông làm được gì khác ở rừng trúc.
Tử trong Tử Cấm Thành là sắc đỏ tía. Tử Cấm Thành gồm khu ngoại thành dành cho triều đình, nơi diễn ra các nghi lễ của hoàng triều. Khu nội thành là chỗ ở của vua, hoàng hậu và cung nữ. Tử Cấm Thành có từ đời Minh qua tới nhà Thanh. Phổ Nghi là hoàng đế cuối cùng ở trong hoàng thành.
Tử Cấm Thành có nhiều cung điện dùng cho các hoạt động khác nhau: điện Thái Hòa là nơi đặt ngai vua; điện Trung Hòa là nơi vua làm việc; điện Bảo Hòa là nơi vua thết tiệc
28-3-2008
Cụ Nhân Lê nlegardengrove@yahoo.com
Tích cốc phòng cơ, tích y phòng hàn là trữ lúa gạo để đề phòng lúc đói, trữ quần áo đề phòng lúc trời lạnh.
Vì thế, nói tích y phòng hàn là trữ, để dành thuốc để phòng lúc trời lạnh là sai.
Y là quần áo. Dược là thuốc.
Muốn nói như thế, thì câu chữ Hán phải là trữ dược phòng bệnh.
Ngoài ra, cũng có khi người ta nói tích cốc phòng cơ, dưỡng nhi đãi lão là nuôi con đợi lúc già.
Ông Ngọc Phan, Seattle
Mấy chữ Hán ông đọc được trên những chai Coca Cola là Ke Kou Ke Le, đọc theo âm Hán Việt là Khả (có thể) Khẩu (miệng) Khả (có thể) Lạc (vui thú).
Bai Shi Ke Le là Bách Sự Khả Lạc (Pepsi Cola).
Nam Kỳ Lục Tỉnh gồm Biên Hòa, Gia Ðịnh, Ðịnh Tường (Mỹ Tho), Vĩnh Long, An Giang (Châu Ðốc), Hà Tiên.
Một thính giả ở Houston
Bẩy nghệ thuật mà ông hỏi là (theo thứ tự):
Âm nhạc
Vũ
Hội họa
Ðiêu khắc
Kiến trúc
Ca kịch
Ðiện ảnh
Nghệ thuật thứ Bẩy là điện ảnh.
Thính giả Tuan12983@yahoo.com
Trong những bản tin phát thanh, truyền hình hay trên báo, khi trích dẫn nguyên văn một câu nói hay một đoạn văn và muốn người nghe hay độc giả biết rằng những câu nói hay những đoạn văn đó không phải là của người viết, người ta có thể viết hay nói trước những đoạn trích đó như sau:
- Và đây là nguyên văn: "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn."
- Xin trích Phạm Quỳnh: "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn", hết trích / ngưng trích.
- Xin dẫn lời học giả Phạm Quỳnh: "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn", hết lời dẫn.
Trong tiếng Anh, kiểu nói ấy là:
- And I quote: "So long as The Kieu Story is still being read..." end of quote.
- Pham Quynh, quote and unquote: "So long as The Kieu Story is..." (vừa nói, vừa dùng hai ngón trỏ và ngón giữa của hai tay ngoắc ngoắc mấy cái như vẽ trong không khí hai ngoặc kép (") cho giống... Mỹ.
Việc ngoắc ngoắc hai tay như thế, người Mỹ còn gọi là scare quotes để cảnh cáo, nói trước với người nghe rằng điều sắp nói là của người khác, không phải của tôi, tôi không chịu trách nhiệm, đừng đổ cho tôi.
Dùng unquote hay end of quote vào đoạn cuối khi đoạn trích hay dẫn quá dài, để nhắc cho người nghe là phần trích dẫn đã hết.
"Hết lời dẫn" không có nghĩa là "hết chỗ nói " và cũng không có nghĩa là "không thể tưởng tượng được".
Bà Tố Nga, Westminster, California
Lạt Ma giáo là một nhánh Phật giáo từ Ấn độ truyền vào Tây Tạng, Mông Cổ và Mãn Châu. Lạt Ma cũng đọc là Lật Ma.
Giáo chủ của Lạt Ma giáo là Ðạt Lai Lạt Ma và Ban Thiền Lạt Ma.
Ðạt Lai Lạt Ma cũng còn gọi là Ðạt Lại Lạt Ma hay Ðạt Lại Lật Ma.
Hoạt Phật là Phật sống, tiếng gọi Ðạt Lai Lạt Ma.
Phật giáo là tôn giáo chính của Tây Tạng từ thế kỷ thứ 7.
Ðạt Lai Lạt Ma là hóa thân của Phật Quán Âm. Từ Ðạt Lai Lạt Ma thứ hai trở đi, Tây Tạng có một hội đồng cố vấn về các chuyện ngoài đời.
Ban Thiền Ngạch Nhĩ Ðức Ni là vị Lạt Ma đứng hàng thứ nhì, dưới Ðạt Lai Lạt Ma. Ban trong tiếng Phạn nghĩa là một học giả. Thiền là tiếng Tây Tạng nghĩa là lớn. Ngạch Nhĩ Ðức Ni là tiếng Mông Cổ nghĩa là quí. Ban Thiền Ngạch Nhĩ Ðức Ni thường được gọi tắt là Ban Thiền Lạt Ma. Hiện nay Ban Thiền Lạt Ma là thứ 11. Việc sắc phong Ban Thiền Lạt Ma là do chính phủ Tây Tạng đảm nhận. Vị Ban Thiền Lạt Ma do đức Ðạt Lai Lạt Ma chọn đã bị Bắc kinh bắt đem đi mất tích, thay vào đó là một Ban Thiền Lạt Ma do Bắc kinh đưa lên.
Ðức Ðạt Lai Lạt Ma hiện nay là Ðạt Lai Lạt Ma thứ 14.
Tây Tạng nguyên là đất của rợ Thổ Phồn. Thủ phủ của Tây Tạng là Lhasa, đọc theo âm Hán Việt là Lạp Tát. Lạp Tát trong tiếng Tây Tạng nghĩa là thánh địa.
Hai địa danh nổi tiếng ở Lạp Tát là Bố Ðạt Lạp cung (Bu Da La Gong) và Ðại Chiêu tự (Da Zhao Si)
29-2-2008
Ông Phạm Hữu Anh, San Jose, California
Plus-je-te-vois-plus-je-t’aime (càng thấy em anh càng yêu em) là tên khác của cây myosotis, cây lưu ly thảo.
Tên tiếng Anh của cây này là forget-me-not.
Nhóm âm nhạc do Dương Thiệu Tước cùng với Thẩm Oánh và một số nhạc sĩ khác thành lập tại Hà Nội lấy tên là Myosotis hồi thập niên 30.
Nhưng tương tư thảo là thuốc lào:
Nhớ ai như nhớ thuốc lào
Ðã chôn điếu xuống lại đào điếu lên (ca dao)
Maitre d’hotel là head waiter tại một nhà hàng ăn trong tiếng Anh. Ở Mỹ, người ta cũng còn gọi là maitre d’. Maitre d’hotel cũng còn là quản lý hay chủ một khách sạn.
Maitre autel bàn thờ cao
Chữ ấy đọc là "bi", viết bằng chữ huyệt (nghĩa là lỗ) và thi (nghĩa là thân thể). Vì thế, tên mà đặt là Bi thì người Trung Hoa nghe được sẽ kỳ lắm.
Nâng bi (tiếng Pháp: bille) và nâng bi (chữ Hán) thì đều là nịnh bợ cấp trên, đàn ông cũng như phụ nữ.
Cô Minh Nguyệt, Houston, Texas
Nhiêu là một chức vị có thể mua ở trong làng trước đây để tránh khỏi phải làm việc làng.
Nhiêu cũng là nhiêu học hay nhiêu sinh gọi tắt. Nhiêu học / nhiêu sinh là người dược cho đi học, khỏi phải đóng thuế và miễn làm công tác tạp dịch trong làng.
Nhiêu Tâm là tên tục của ông Ðỗ Thanh Tâm người Vĩnh Long, cùng với Học Lạc nổi tiếng làm thơ trào phúng của miền Nam hồi cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
Ðói lên Bắc, chạy giặc vào Thanh
Tục ngữ nói về thói quen ngày xưa của dân chúng các tỉnh Hà Nam, Nam Ðịnh và Ninh Bình. Thời ấy, hễ đói kém, mất mùa, lụt lội thì người ta chạy lên các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang. Còn nếu có giặc Tầu từ miền Bắc kéo xuống thì người ta vào Thanh Hóa nơi có nhiều rừng núi dễ lánh nạn.
Lềnh bềnh là tên khác của bồ nông hay chàng bè, một giống chim mỏ có bìu, chân có màng để bơi.
Ðỉa đeo chân hạc là tục ngữ gợi ý của việc chơi trèo, người nghèo hèn, thấp kém nhưng lại muốn kết thân vói người giầu sang có địa vị.
Ông Thanh Châu (tchau120@yahoo.com)
Bóng bì là bì lợn (da heo) phơi khô. Canh bóng là món canh nấu bằng bóng bì với nấm, thịt gà, xu hào...
Cáy là một loài cua nhỏ sống ở những vùng nước mặn.
Nhựt Tảo là một vàm sông Vàm Cỏ Ðông chảy qua làng Bình Trinh.
Ông có ý kiến về TCS, những người khác cũng có ý kiến của họ về TCS. Nói TCS "đâm sau lưng chiến sĩ" thì nhất định là không đúng. TCS rất thân và được LKC, một sĩ quan cao cấp của không lực VNCH giúp đỡ là chuyện ai cũng biết. TCS viết một ca khúc về LKC khi LKC tử trận hồi Mậu Thân.
Sau năm 1975, TCS đã có một lúc bị đưa đi kinh tế mới, gỡ mìn ở Trưòng Sơn.
Cụ Nguyễn Văn Hay, Boston, Massachusetts
Plagiarism là đạo văn. Bà Hillary Clinton tố ông Obama đạo văn. Ông Obama thì nói là chỉ mượn ý của một người bạn ông là Deval Patrick, đương kim thống đốc Massachusetts.
Xin gửi cụ một câu nói của Wilson Mizner: Copy from one, it’s plagiarism; copy from two, it’s research. Chép của một người là đạo văn; chép của hai người là nghiên cứu.
Một câu khác của một tác giả không rõ tên:
Originality is the art of concealing your sources: sáng tạo là nghệ thuật che dấu nguồn gốc (của nhũng tài liệu sử dụng để viết).
Ông Nguyễn Kim Việt, Garden Grove, California
Nat King Cole đã qua đời năm 1965. Ðĩa hát có giọng của Natalie Cole, con gái Nat King Cole hát chung với Nat King Cole được thực hiện sau này, dùng kỹ thuật của phòng thu để "mix" giọng của Natalie và cha cô. Khi Nat King Cole chết, Natalie Cole mới 15 tuổi.
Sarira là tiếng Phạn. Phiên âm sang Hoa văn và đọc theo lối Việt là xá lị hay xá lợi. Sách Phật cũng còn gọi là thất lợi la hay thiết lợi la.
Có ba loại xá lị là cốt xá lị (xương) mầu trắng; phát xá lị (tóc), mầu đen và nhục xá lị (thịt) mầu đỏ.
Kỳ Ngoại Hầu Cường Ðể tên thật là Nguyễn Phúc Hồng Dân sinh năm 1882, mất năm 1951 tại Tokyo. Năm 1957, hài cốt của ngài được đem về chôn tại Huế. Kỳ Ngoại Hầu Cường Ðể còn có tên là Lý Cánh Thành khi sang học ở đại học Waseda Nhật bản.
29-8-2008
THẦY HÙ
Một độc giả cho biết thầy hù là người lấy ráy tai, không phải là thợ hớt tóc. Thực ra, theo tự điển Lê Văn Ðức và Lê Ngọc Trụ thì thầy hù làm cả hai việc lấy ráy tai và hớt tóc. Trong khi đó, theo Vương Hồng Sển trong cuốn Sài Gòn Năm Xưa, thì thầy hù là thợ hớt tóc.
PHÓ
Chữ này nguyên là từ danh từ phó tượng mục của chữ Hán, nghĩa là người thợ thứ hai, phụ giúp cho người thợ chính. Nhưng khi sang Việt Nam thì người Việt gọi tôn người thợ thường lên là phó. Sau đó, người ta gọi luôn tất cả các người thợ là phó hết.
Phó nề là thợ nề. Phó cúp, phó húi là thợ hớt tóc. Phó may hay phó cúp là thợ may. Phó rèn, phó mộc...
À LA MODE
Một cụ tại tiệc cao niên của đài Little Saigon nhờ giải thích những chữ à la mode.
À la mode là hợp thời trang. Mode là thời trang. Tiếng Việt từ nhiều năm nay vẫn nói: cô ấy quần áo mốt lắm / diện mốt lắm. Hay cũng có thể nói cô ấy à la mode về chuyện quần áo lắm. Cả hai đều nghĩa là cô ấy diện lắm, quần áo theo kịp, đúng thời trang.
Démodé(e) là không còn hợp thời trang nữa.
Lancer la mode là tạo ra một mốt mới.
Tiếng Anh là stylish, hay fashionable.
Nói cô ấy ăn mặc mô đen lắm thì không đúng, không có nghĩa như cô ấy mốt lắm, nhưng có thể một số người trong nước nói như thế.
Kết mô đen nghĩa là thích một người nào đó.
Modèle là kiểu mẫu, người làm kiểu mẫu, người trình diễn thời trang.
HÁT BỘ / HÁT BỘI
Hát bộ chứ không phải là hát bội. Nhưng chữ hát bội cũng được dùng cùng nghĩa với hát bộ.
Gọi là hát bộ vì những nghệ sĩ trình diễn dùng một số điệu bộ nhất định trong từng trường hợp để diễn tả các cảnh vui buồn khác nhau. Cảnh cưỡi ngựa không cần phải có ngựa trên sân khấu mà người đóng chỉ ra một số điệu bộ để nói là lên ngựa, cưỡi ngựa...
ÐANH ÐÁ CÁ CẦY
Cũng có khi nói là đinh đá vì đinh cũng đọc là đanh. Ðinh đá hay đanh đá (thường nghe nhiều hơn) cả hai đều chỉ những vật cứng rắn: cây đinh và cục đá.
Nghĩa nguyên thủy là để diễn tả cái gì cứng và rắn. Dùng rộng ra, nghĩa là người cứng dầu, rắn mắt, khó nói. Nhưng hai chữ này về sau được hiểu là người tính hay gây sự, hay cãi, thích gây chuyện, không có tính nhường nhịn.
Ðanh đá còn đi với cá cầy để thành đanh đá cá cầy. Hai chữ cá cầy cho đi thêm đằng sau chỉ làm cho thành ngữ nghe đỡ trơ trẽn và cụt ngủn ở cuối.
LỢI HẠI
Hai chữ này có khi không mang ý nghĩa lợi và hại như nghĩa nguyên thủy.
Thí dụ: Cần phải xét kỹ lợi hại của việc thiết trí một hệ thống phòng thủ chống phi đạn ở Ba Lan.
Nhưng trong những trường hợp khác, thì phần lợi nhiều hơn khi được dùng để nói về một vật hay một người đáng nể, đáng sợ, đáng phục, nguy hiểm.
Thí dụ: Phi đạn không không là một thứ võ khí lợi hại. (Loại phi đạn này chỉ có lợi chứ không có hại).
BEEF LOK LUK
Ðây là những chữ đọc được trong menu một tiệm ăn của người Căm Bốt ở Long Beach. Thực ra, món này chỉ là món thịt bò lúc lắc. Chủ tiệm chắc đã đến ăn tại một tiệm Việt Nam, và Mỹ hóa (Anglicise) hai chữ lúc lắc thành lok luk.
Lúc lắc là quân xúc xắc, con thò lò, cục xí ngầu.
Món bò lúc lắc đã được một thiên tài dịch thuật dịch là shaky beef. Nhiều tiệm ăn đã dùng theo. Lúc lắc không phải là lay hay lắc (to shake) để dịch là shaky beef.
Shaky là run rẩy, là không vững. A shaky peace là một nền hòa bình mong manh, không vững, không chắc.
Shaky beef là thịt bò run rẩy? Không phải.
3-10-2008
Ông Trần Bình, Santa Ana, California
Chúng tôi cũng nhận ra điều ông nói, đó là nhiều cáo phó đọc được trên báo không còn viết " Vô cùng đau đớn báo tin ông X ÐƯỢC Chúa gọi về" nữa. Viết như thế, theo một vài linh mục mà chúng tôi có dịp nói chuyện, là việc làm vừa vô lý ("đau đớn" làm sao lại "được") vừa xúc phạm Chúa, coi Chúa là người độc ác nên mới gây ra sự đau đớn cho gia đình người quá cố bằng cách gọi người ấy về nước Trời. Tuy nhiên, vẫn còn một số tiếp tục "nói xấu" Chúa bằng lối viết rất vô ý thức đó. Chúng tôi không biết ai là người đầu tiên viết cái cáo phó có lời lẽ kỳ cục như thế, và lần đầu tiên nó xuất hiện trên báo nào. Có thể đó là thói quen khó bỏ hay chăng chứ chắc chắn những người viết cáo phó rất yêu và kính thờ Chúa.
Những cáo phó (obituaries/ death notices) đọc thấy trên báo Mỹ không bao giờ viết như những cáo phó trên báo Việt.
Gần nhất với những cáo phó đó là "XYZ, age 73, a lifelong resident of Garden Grove, a devoted and dedicated teacher for 50 years at Irvine High School, at home with his Lord Tuesday, August 19th, 2008..." Chúng tôi không dám nhận đó là kết quả hai bài viết trên tờ Viettide mấy năm trước.
Ông Tân Nguyễn (tanguyen4@gmail.com)
Hai chữ TW mà ông hỏi là viết tắt của hai chữ trung ương. Cách viết này là của Hồ Chí Minh khi máy chữ hồi ấy không có chữ "Ư". Ông Hồ cũng thích thay đổi lối viết của quốc ngữ bằng cách dùng các chữ "F", "Z", "J". Chính chúng ta cũng dùng "W" thay cho "Ư" khi đánh điện tín.
Ông Huỳnh Quang (quanghuynh1@hotmail.com)
Khi nói về quốc gia Phi Luật Tân, tiếng Anh viết là Philippines (Republic of the Philippines).
Trong tiếng Tây Ban Nha, tên quốc gia này là Pilipinas, do tên của quốc vương Tây Ban Nha Philip II thế kỷ 16.
Trong tiếng Tagalog, Phi Luật Tân được viết là Republika ng Pilipinas.
Người Phi Luật Tân là Filipino (đàn ông) và Filipina (đàn bà)
Bà Châu Ngọc Yến, Washington, DC
Chuyện lầm lẫn như thế thì đáng chi. Dẫu sao, đó cũng là sử Hoa kỳ, không phải là sử Việt. Mới đây, trên đài truyền hình CBS trong bản tin buổi chiều (CBS Evening News), thượng nghị sĩ Joe Biden, ứng cử viên phó tổng thống của đảng Dân Chủ đã nói nguyên văn như thế này: "When the stock market crashed, Franklin D. Roosevelt got on the television and..." Có hai chi tiết sai trong câu này. Thứ nhất, thị trường chứng khoán sụp đổ là tháng 10 năm 1929, lúc ấy, tổng thống Hoa kỳ là ông Herbert Hoover chứ không phải là ông Roosevelt. Thứ hai, năm 1929 thì chưa có vô tuyến truyền hình mà mãi đến năm 1939 mới có TV.
Ông Nguyễn Ngọc Hạnh (hanhnn@uci.edu)
Câu ông hỏi trong Lục Vân Tiên là câu 115:
Cảm thương hai gã nữ nhi mắc nàn
có bản lại viết:
Cùng nhau lăn khóc vậy thì đã vang
(Việt Nam Thi Văn Hợp Tuyển / Dương Quảng Hàm trang 153)
Chữ "GÃ" trước đây được dùng cho cả đàn ông lẫn đàn bà. Tự điển Khai Trí Tiến Ðức định nghĩa gã là người. Do đó, hai gã nữ nhi là hai người phụ nữ.
Chữ "hắn" ở miền Bắc được dùng cho đàn ông trong khi ở Huế, "hắn" có thể là đàn ông cũng như đàn bà.
Xin lỗi đã trả lời quá mộn.
Ông Võ Vạn Lý, Toronto
Chũ "giả" ông hỏi là chữ Hán. Chữ "độc" là đọc. Ðộc giả là người đọc báo, đọc sách.
Người Nhật thích dùng chữ "giả" (sha) để chỉ người, nhiều khi quá đáng: bất mãn giả, chất vấn giả, hữu tư cách giả, tà ma giả, nữ trang ái hiếu giả, độc cư giả, giới thiệu giả...
Bài thơ ông hỏi chúng tôi chịu thua, không biết.
Bà Marie Therese Nguyen, Houston, Texas
Bà nói là "thỉnh thoảng" có nghe chương trình của chúng tôi trên radio nên có thể vì thế, bà lẫn lộn chương trình của chúng tôi với chương trình của một đài khác chăng.
Chúng tôi không bao giờ nói câu này trong các chương trình của chúng tôi "excusez moi je ne parle pas le Francais" để bị bà sửa lưng. Bà nói rằng tiếng Anh không nói: excuse me I don’t speak English mà là sorry, I don’t speak English. Tôi không hiểu bà căn cứ vào đâu, học trong sách nào để nói như vậy. Xin khẳng định là cả hai câu đều hoàn toàn đúng tiếng Anh.
Chúng tôi cũng nhớ là chưa bao giờ giải thích chữ CC để được bà chỉ dậy đó là viết tắt của Copie Conforme
Chúng tôi cũng không bao giờ dùng danh từ Ville Jiuf để phải được chỉ dẫn cách đọc chữ Juif (phải phát âm chữ f).
Chúng tôi có nhắc Guillaume Apollinaire nhiều lần, nhưng không bao giờ sai lầm một cách sơ đẳng để đọc là GUY LÔM. Chúng tôi cũng không bao giờ đọc licence en droit là (LAI)cence.
Bà khuyên chúng tôi nên mua hai (2) cuốn tự điển ghi trong thư để học hỏi thêm, thì xin bà nếu có dịp ghé LA, mời bà lại xem 62 cuốn tự điển trong tủ sách của chúng tôi.
Không lẽ bà viết gửi lầm địa chỉ nên bức thư của bà mới đến tay chúng tôi. Xin trả lại người gửi. Ðầy đủ.
5-12-2008
Ông Nguyễn Phi Garden Grove, California
"Khăn san" như trong câu "Khăn san bay lả lơi trên vai em" trong ca khúc của Ðoàn Chuẩn là một loại khăn có thể trùm đầu hay khoác trên vai. Tên mượn của tiếng Pháp: châle, cũng có khi viết là shall. Tiếng Anh là shawl.
Shocking là tĩnh từ mô tả một việc, một chuyện, một hành động làm sửng sốt, gây kinh ngạc, làm ngạc nhiên. Dịch là khả ố thì chắc không đúng.
Ông Nixon đi Bắc kinh là một việc shocking. Như vậy thì khả ố hay bất nhã ở đâu? Gây kinh ngạc thì có.
Trưng Chắc viết theo lối Pin-Yin là Zheng Ce. Trưng Nhị là Zhen Er.
Zhi Lao Hu hay Chih Lao Hu là con cọp giấy già (chỉ lão hổ) chữ của Mao Trạch Ðông để gọi Mỹ hồi chiến tranh Cao Ly để tuyên truyền, hô hào người dân không nên sợ Mỹ tuy Mỹ có bom nguyên tử.
Cụ Vũ Ước uocvu@pacbell.net
Người Việt Nam gọi là mạt chược. Thực ra tên của nó là ma tước. Người Trung Hoa cũng còn gọi là Ma Tướng Bài Hí hay Mã Tướng Bài Hý. Tiếng Anh là mahjong hay mah-jongg.
Có một thuyết nói là đức Khổng Tử rất thích mạt chược nhưng điều đó không đúng. Mạt chược chỉ xuất hiện từ thế kỷ thứ 19, thời loạn Thái Bình Thiên Quốc. Năm 1949, Cộng Sàn lên cầm quyền ở Hoa lục, mạt chược bị cấm nhưng vẫn có người chơi lén lút.
Mạt chược được chơi nhiều kiểu khác nhau. Hương Cảng hay Quảng Ðông là cách chơi phổ thông nhất. Ngoài ra cũng còn kiểu Tứ Xuyên, Ðài Loan, Nhật và Mỹ, Singapore, Malaysia, Việt Nam, Phi Luật Tân, Phúc Kiến...
Nhiều danh từ trong mạt chược đã tiến vào ngôn ngữ của người Việt.
Hồ là chữ Hán của ù; phụng là phỗng; cống là coong; mãn quán là mủn cun; tự mạc là chỉ mó; cống thuận phạt là coong sừng phá...
(Ðây là giài thích của một người hoàn toàn không biết chơi mạt chược)
Ông Lê Huy, Falls Church, Virginia
Mãi là mua. Mại là bán.
Gọi gái mãi dâm là không đúng. Phải nói là gái mại dâm.
Khách mãi dâm là khách mua dâm.
Ðể khỏi lầm, tại sao không nói là khách mua dâm, gái bán dâm.
Bàng quan là người đứng ở ngoài ngó vào. Bàng là ngoài. Quan la nhìn, ngó, quan sát.
Bàng quang là cái bọng đái. Nói anh ấy là người bàng quang là không đúng. Có ghét lắm thì cũng không thể gọi người ta là cái bọng nước đái.
Inauguration là lễ tức vị, lễ đăng quang (của vua hay nữ hoàng), lễ tuyên thệ nhậm chức của tổng thống Mỹ. Chữ này tiếng Pháp viết giống tiếng Anh.
Inaugural là tĩnh từ nghĩa là đầu tiên.
Inauguarate là bắt đầu, khởi đầu
Speaker là cái loa (loudspeaker), người nói, diễn giả, nhà hùng biện, chủ tịch hạ viện (Mỹ).
Spokesman là phát ngôn viên (porte parole).
Ông Phan Thạch, Pasadena, California
Yankee có ba nghĩa:
Người dân sống ở miền Tân Anh Cát Lợi (New England).
Người sống ở các tiểu bang miền bắc. Người lính liên bang trong thời nội chiến Nam Bắc.
Người Mỹ nói chung.
Yankee có mang theo ý nghia khinh miệt, kỳ thị. Danh từ Gringo cũng mang ý nghĩa như Yankee ở Nam Mỹ, nhất là ở Mexico.
Quí nam là con trai út. Quí nữ là con gái út.
7-11-2008
Ông Nguyễn Phúc, Santa Ana, California
Thường thì người ta không nói Take2Tango, mà phải nói là “It takes two to tango”.
Câu “It takes two to tango” có nghĩa là phải hai người mới nhẩy tango được. Câu này muốn nói là một người thì không làm nổi, phải có người thứ hai nữa. Tại anh, tại ả, tại cả đôi đường. Không thể một người làm được cái tội ác, cái công việc khó khăn, cái việc tốt đẹp đó. Phải thuận vợ thuận chồng thì mới tát được biển đông.
Kim Mã, ngọc đường là những chữ trong Kiều, đại ý nói là khi Kim Trọng đỗ đạt, thì Kiều không còn ở nhà nữa, Kim Trọng lấy Thúy Vân mà vẫn nhớ tới Kiều, người mà Kim đã thề thốt với Kim từ ngày xưa, mà nay Kiều không được hưởng phú quí bên chàng:
Ấy ai hẹn ngọc thề vàng
Bây giờ Kim Mã, ngọc đường với ai
Kim Mã hay cũng gọi kà Kim Mã Môn, là nơi có bầy một con ngựa đúc bằng đồng của Hán Vũ Ðế. Cửa Kim Mã là nơi các quan đợi để vào chầu vua.
Kim Mã cũng xuất hiện trong hai câu:
Nàng rằng trộm liếc dung quang
Chẳng sân ngọc bội cũng phường Kim Môn
Kim Môn được hiểu là chốn triều đình, cảnh sang giầu phú quí.
Ngọc đường là tên gọi chung cung điện nhà vua, nơi các phi tần ở. Kim Mã, ngọc đường là nơi triều đình, quyền quí giầu sang.
Bài có những chữ Hồng, Hồng, Tuyết, Tuyết thực ra có tựa là Gặp Cô Ðầu Cũ. Bài này không phải của Nguyễn Khuyến mà của Dương Khuê, cụ nghè Vân Ðình, người bạn rất thân của Nguyễn Khuyến mà Nguyễn Khuyến đã khóc rất cảm động (Bác Dương thôi đã thôi rồi...)
Hồng và Tuyết là tên của hai cô đầu mà tác giả gặp lại sau 15 năm. Hai cô thì đang kỳ tơ liễu mà tác giả thì đã thành một ông già. Một bên hồng nhan (má hồng, còn trẻ) một bên thì bạch phát (tóc bạc, đã già).
Ðây là hai câu chữ của bài hát nói:
Ngã lãng du thời quân thượng thiếu
Quân kim hứa giá, ngã thành ông
Lục ta còn đi chơi phóng túng thì người còn nhỏ / bây giờ người đến tuổi lấy chồng thì ta đã thành ông ... lão.
Thú Thanh Sơn là thú hát cô đầu. Thanh Sơn là một nơi thuộc huyện Sơn Lãng, phủ Thanh Oai tỉnh Hà Ðông là nơi nhiều nhà hát.
Ông N. V. S., San Jose, California
Cảm ơn ông gửi cho mấy câu đối hay tận mạng:
Con bò cạp cạp con bò cạp, cạp đúng chỗ bò mà bò đúng chỗ cạp
Thầy sinh vật, vật cô sinh vật, vật đúng chỗ sinh mà sinh đúng chỗ vật
Anh tiểu thương thương chị tiểu thương, thương đúng chỗ tiểu mà tiểu đúng chỗ thương
Anh cà phê cà chị cà phê, cà đúng chỗ phê mà phê đúng chỗ cà
Câu cuối xin gửi tăng lại cho các vua cà phê ôm.
Cụ Vương Hồng Sển đã qua đời tại Gia Ðịnh ngày 9 tháng 12 năm 1996, hưởng thọ 94 tuổi. Thực ra cụ tên là Vương Hồng Thanh, nhưng viết là Sển vì một sai sót của người khai sinh cho cụ. Cụ có một lối văn không ai có thể bắt chước được. Ðọc cụ như đang nghe chuyện của một ông già xưa Nam kỳ. Ông nên đọc cuốn Hơn Nửa Ðời Hư, Sài Gòn Năm Xưa, Sài Gòn Tả Pín Lù...
Bộ sưu tập đồ cổ của cụ nghe nói không còn nữa sau ngày cụ qua đời.
Một độc già ký tên không rõ
ECNALUBMA là những chữ viết ngược trên đầu của các xe cúu thương để những người lái phía trước nhìn vào kính chiếu hậu để đọc thành AMBULANCE, biết mà tránh cho xe cứu thương vượt lên trước.
TRILLION là chữ bên Anh hiểu khác bên Mỹ.
Trillion của Mỹ là con số 1, theo sau à 12 số zero: 1.000.000.000.000, là một ngàn tỉ.
Trillion bên Anh là con số 1, theo sau là 18 con số zero: 1.000.000.000.000.000.000 là 1 tỉ tỉ.
Ông Chendb@yahoo.com
Con kiến mà kiện củ khoai
Ðây là những câu ca dao có câu đầu là con kiến mà kiện củ khoai:
Con kiến mà kiện củ khoai
Kiện đi kiện lại đã ba năm tròn
Bây giờ kiến đã có con
Củ khoai mọc mậm vẫn còn kiện nhau
Những câu này để nói về việc làm vô ích của người đầu dơn đi kiện xưa kia khi mà nén bạc đâm toạc tờ giấy (có ba trăm lạng là xong cả / thuở ấy làm quan cũng thế a? Nguyễn Khuyến vịnh Kiều).
Kiện củ khoai là một việc làm vô ích, đơn kiện nộp đi nộp lại, quan vẫn không xử, hệt như củ khoai nằm đấy, đến khi củ khoai mọc mầm (mậm) mà đơn vẫn chưa được xét, kiện đã mấy đời, mà vụ kiện vẫn chưa tiến triển.
Tại sao lại củ khoai? Có thể tác giả câu ca dao này có nhiều điều bực bội, nên gọi đối tượng của vụ kiện bằng những chữ không đẹp lắm.
Thay vì văng ra một tiếng tục, người ta nói: kiện cái củ khoai nhà ông đây này, hay kiện cái củ từ tao nhá...
10-10-2008
Ông Nguyễn Phú, Garden Grove, California
Bloody là tiếng chửi thề thường nghe thấy ở Anh, Úc và Tân Tây Lan. Ở Mỹ rất ít người dùng nó.
Bloody được dùng như một tĩnh từ: That bloody bastard!
Bloody cũng được dùng như một trạng từ, bổ nghĩa cho một tĩnh từ đi theo sau: It’s a bloody nice car!
Ngày nay, bloody đã mất đi nhiều ý nghĩa tục tĩu của nó để thành một chữ đệm cho một danh từ hay một tĩnh từ mạnh hơn.
Một giải thích nói rằng bloody nguyên là những chữ By Our Lady nói thật nhanh, đại khái là Chúa ơi, Mẹ ơi!
Chữ F... có một giải thích cho rằng nó là viết tắt của các chữ này: Fornification Under the Consent of the King. Có lẽ không đúng vì chuyện ấy đâu có cần phải được sự đồng ý của nhà vua mới làm được!
Cô Mỹ Lệ (kimmyle831@gmail.com)
Should have thường đươc viết ngắn lại thành should’ve. Trong khi nói, chữ "ve" thường được phát âm rất gần với chữ "of" nên có một số người viết xuống thành should of, would of, could of.
Ðó là những cách viết hoàn toàn sai. Phải là should’ve, theo sau là past participle của động từ chính. Should have, could have, would have đều để nói về những việc làm không xẩy ra: I should have known better with a girl like you (Ca khúc của The Beatles) Câu này nghĩa là đáng lẽ chàng đã phải hiểu, nhưng chàng đã không hiểu gì hết.
Tôi không biết ông giáo sư cô hỏi.
Ông Phạm Vũ, Seattle, Washington
Main Street là tên thường thấy tại các thành phố Hoa kỳ, Canada, Ái Nhĩ Lan và Tô Cách Lan. Ở nước Anh, tên High Street thường thấy nhiều hơn. Có khi là những tên khác như Fore Street, Front Street.
Tại Canada thuộc Pháp, người ta gọi là Rue Principale.
Main Street trong mấy ngày hôm nay khi các nhà làm luật lên tiếng về những khủng hoảng tài chính ở Hoa kỳ, thì nó có nghĩa là người dân thường ở Hoa kỳ, đối lại là Wall Street, các thành phần tài phiệt. Ở Canada, tương đương với Wall Street là Bay Street.
Ông Quang Nguyễn, San Diego, California
Lộng giả thành chân nghĩa là đùa bỡn quá rồi hóa thành thật.
Tiếng bấc tiếng chì là điều nặng, điều nhẹ, là những câu nói bực bội, khó chịu. Bấc nhẹ. Chì nặng.
Thuốc phiện hết nhà, thuốc trà hết phên là hút thuốc phiện thì phải bán nhà cửa cơ nghiệp đi để hút. Nghiện trà và thuốc lào thì bẻ nhưng phên tre ra làm đóm thì phên cũng phải hết.
Ma chê cưới trách không phải là con ma hay chê trách đám cưới. Ma là tang ma. Ði đưa đám thì chê tang gia luộm thuộm, sơ sót. Ði đám cưới thì trách gia đình hai họ thiếu sót. Ý nói người cái gì cũng chê trách.
Mạn Hảo là ở đâu?
Mạn Hảo trong hai câu:
Làm trai biết đánh tô tôm
Uống trà Mạn Hảo, xem Nôm Thúy Kiều
là một vùng thuộc tỉnh Hà Giang. Ba việc đánh tổ tôm, uống trà Mạn Hảo và đọc truyện Kiều bằng bản chữ Nôm là những thành tích của các tay chơi lịch lãm thời xưa.
Ðịa chỉ của tạp chí Bách Khoa là 160 đường Phan Ðình Phùng Sài Gòn. Tờ báo này không còn nữa. Không biết ông hỏi để làm gì.
Cô Trần Mỹ Phụng, New York
Người hát bài El Paso là Marty Robbins đã qua đời năm 1982 hưởng thọ 57 tuổi. El Paso là một thị trấn có thật ở tiểu bang Texas nằm sát biên giới Mexico như câu chuyện được kể lại trong bài hát.
12-12-2008
Cô M.T.
Khuê danh / Nhũ danh
Khuê là phòng của phụ nữ. Khuê nữ là con gái còn ở với cha mẹ, chưa lấy chồng. Khuê danh là tên của phụ nữ chưa lấy chồng.
Nhũ danh là tên của phụ nữ được đặt lúc mới sinh, vẫn còn bú me (nhũ là sữa), chưa thành gia thất.
Cụ Phạm P.
Ðồng TRINH là đồng tiền xưa giá bằng một nửa xu.
Cũng có thể viết là CHINH, theo từ điển của linh mục Trần Văn Kiệm.
Phượng Nguyên pbe_garung@yahoo.com
Lâm là tới. Sàng là giường. Lâm sàng là những gì quan sát hay thấy được của người bệnh trên giường bệnh. Hiện tượng lâm sàng, kinh nghiệm lâm sàng ...
Phượng hay phụng là một sinh vật hoang đường, tưởng tượng, không có thật. Phượng hoàng trong tiếng Anh là phoenix. Người ta tin là con chim này sống được từ 600 đến 800 năm. Khi gần đến ngày chết, phượng hoàng (Tây phương) làm cái tổ bằng quế rồi tự đốt cho tổ cháy, và từ đống tro này, phượng hoàng lại tái sinh.
Món cẳng phụng tại các tiệm ăn Trung Hoa chỉ là món chân gà.
Nguyên tiêu là đêm rằm tháng Giêng. Mẹ cháu giải nghĩa tên của cháu như vậy là rất đúng. Cứ giữ cái tên đẹp ấy.
Mỹ Lệ mle46@student.cccd.edu
Go Figure là một cuốn phim của Disney Channel.
Many happy returns là một câu chào hỏi, thường được dùng trong dịp sinh nhật. Câu này có nghĩa là hy vọng ngày hành phúc vui vẻ này sẽ còn trở lại nhiều lần nữa. Cũng có khi nói là Many happy returns of the day. Câu này nghe trịnh trọng hơn lời chúc "Happy Birthday".
Ông Trần Huỳnh Santa Ana, California
Ground zero là nơi bị tàn phá, hủy diệt hoàn toàn. Thí dụ Hiroshima và Nagasaki sau khi bị bom nguyên tử của Mỹ.
Ground zero (sau ngày 11 tháng 9 năm 2001) là nơi hai máy bay phản lực do khủng bố điều khiển lao vào hai cao ốc của Trung Tâm Mậu Dịch Thế Giới ở New York làm đổ sập cả hai tòa cao ốc và tàn phá nguyên một khu phố ở New York.
Ground zero cũng có nghĩa là một nơi bề bộn, không thứ tự, bừa bãi.
sunuvabitch là một cách viết khác của son of a bitch, hay S.O.B. Cũng có khi nói là son of a gun cho đỡ thô tục. Tương đương trong tiếng Việt là đồ chó đẻ.
Son of a gun thực ra có nghĩa là một người khó ưa, một người xấu tính.
Cervelle d’oiseau là óc chim. Avoir une cervelle d’oiseau là không thông minh, ngu đần. Tiếng Anh là chicken brained .
Bà Ngọc, Buffalo, New York
Bộ English For Today của National Council of Teachers of English có thể mua qua Amazon.com. Ðây là bộ sách dùng để dậy Anh ngữ tại Hội Việt Mỹ Sài Gòn trước năm 1975. Toàn bộ gồm 6 cuốn:
At Home and at School
The World We Live in
The Way We Live
Our Changing World
Life in English Speaking Countries
Literature in English
Bộ L’Anglais Vivant của Carpentier-Fialip do nhà Hachette xuất bản là bộ sách rất hay nhưng quá cũ và đã bị các sách dậy Anh ngữ với phương pháp mới vượt qua rất lâu. Bà cũng có thể mua lại qua Amazon.com, khoảng dưới 10 đô la mỗi cuốn, nếu có.
Patti Page hiện sống tại San Diego, California. Tennessee Waltz đứng hạng nhất năm 1952. I Went To Your Wedding là top hit năm 1953. Khởi đầu, Patti Page hát pop nhưng trong những năm 1970, Patti Page nghiêng nhiều hơn về country music.
Hoành thánh hay vằn thắn, mì thắn, oằn thắn đều là những cách gọi khác nhau của món hồn đồn (hồn là thịt viên gói bột).
14-11-2008
RƯỞI / RƯỠI
Rưởi và rưỡi đều là một nửa.
Nhưng rưỡi (dấu ngã) được dùng cho các số dưới 100.
Rưởi (dấu hỏi) được dùng cho các số trên 100.
HAI giờ rưỡi. NĂM đồng rưỡi. CHÍN hào rưỡi.
MỘT TRĂM rưởi. HAI NGHÌN rưởi. BA VẠN rưởi. TÁM TRIỆU rưởi.
Tại sao? Không biết. Như GRAND MÈRE chứ không GRANDE MÈRE. Và GRAND PLACE chứ không GRANDE PLACE.
Có thể là nghe xuôi tai hơn.
Ðây là tên của một ga nhỏ ở Anglesey Wales: Llanfairpwllgwyngyllgogerychwymdrobwill
Dịch nghĩa sang tiếng Anh là St Mary’s church in the hollow of the white hazel near the rapid whirlpool and the chutch of St Tysilio of the red cave.
Khách du lịch nên tránh. Ði lạc mà hỏi thăm đường thì hơi mất thì giờ.
Ông Nguyễn Trần Q. Annandale, Virginia
Có chữ “S” trong tên của đại học Johns Hopkins. Viết và nói mà thiếu chữ “S” thì người ấy có thể không tốt nghiệp đại học Johns Hopkins ở miền đông Hoa kỳ.
Dale (trong Annandale, địa chỉ của ông) nghĩa là cái thung lũng nhỏ và hẹp, gốc tiếng Tô Cách Lan: gleann.
Les Fleurs Du Mal, tên nguyên thủy là Les Limbes, là tác phẩm của Charles Beaudelaire. Beaudelaire là đại biểu của phái diabolistes (ác ma phái).
Hai chữ hành lạc đã bị văn chương báo chí làm cho bẩn đi. Hành lạc chỉ có nghĩa là chơi vui. Hành nghĩa là làm, là trải qua. Lạc là vui, thú, lạc thú.
Nguyễn Công Trứ: Cuộc hành lạc được bao nhiêu là lãi đấy (hát nói).
Nguyễn Công Trứ cũng viết:
Nhân sinh bất hành lạc
Thiên tuế diệc vi thương
Trên đời mà không biết vui chơi thì có sống được cả ngàn năm cũng vẫn như là chết yểu vậy.
Nhân tài thu diệp, tuấn kiệt thần tinh.
Thần là sớm. Hôn là chiều tối. (Nghe chim như nhắc tấm lòng thần hôn / Kiều). Thần tinh là sao buổi sáng, ý nói thưa thớt, ít, không nhiều.
Nhân tài thu diệp là người tài giỏi thì như lá thu. Lá rụng đi rất nhiều vào mùa thu nên nhân tài rất hiếm. Tuấn kiệt là người tài. Tuấn kiệt thần tinh là người tài giỏi thì như sao buổi sớm. Ðây là câu trích trong Bình Ngô Ðại Cáo của Nguyễn Trãi kể lại lúc Lê Lợi khởi nghĩa ở Lam Sơn, kiếm người tài giỏi để giúp thì rất khó, không có được bao nhiêu.
Cụ Hồ Văn Hòa, Springfield, VA
Niên là năm, là tuổi. Niên cao, tuế lão nghĩa là tuổi nhiều, già lão.
Niên đệ là tiếng mình tự xưng với người đồng khóa. Nhiều người dùng hai chữ niên đệ khi muốn nói là năm học (niên), và lớp học (đệ). Thí dụ nói ông ấy cùng niên đệ với tôi, tôi học đệ nhị năm 1961, ông ấy cũng thế. Nói như vậy e không đúng. Ðệ là em, dùng để nói nhún. Niên huynh là tiếng mình gọi (tôn) người khác cùng khóa với mình.
Niên kỷ là tuổi tác, là số năm, số tuổi. Niên canh là là năm để tính theo can chi. Khai niên canh là khai tuổi tác: tuổi Bính Tuất (năm 1946).
Tuế có hai nghĩa: năm, và tuổi.
Tuế nguyệt là năm và tháng, nói chung là thì giờ. Tuế nguyệt thoi đưa là thời gian qua nhanh như con thoi trong khung cửi.
Tuế thí là kỳ thi mỗi năm một lần
Kỷ là số năm.
Thập kỷ là 10 năm. Nhưng kỷ lại là 12 năm. Thế kỷ là 100 năm.
Ông B. Nguyễn, Garden Grove, California
Cám ơn ông gửi cho mấy câu về du lịch Việt Nam, nhưng chuyện bây giờ về nước du lịch thì tôi không nghĩ đến. Tuy vậy, mấy câu của ông gửi cho thì hấp dẫn lắm:
Chưa đi chưa biết Sài Gòn
Ði về trong túi không còn một xu
Giận mình vì thấy mình ngu
Mình ăn thì ít, thằng cu ăn nhiều
*****
Chưa đi chưa biết Huế thương
Ði rồi mới biết Huế thường như ai
Nhưng mà Huế thiệt là tài
Hắn chơi dưới nước, mình chơi trên bờ
*****
Chưa đi chưa biết Vũng Tầu
Ði rồi mới biết họ giầu hơn ta
Có tắm biển, có mát xa
Có gà móng đỏ đem ra đá liền
*****
Chưa đi chưa biết Ca Li
Ði rồi mới thấy cái gì cũng mê
Ca Li đi dễ khó về
Em đi bơm ngực, chị về bơm mông
Bolsa đất chật người đông
Thạch Sanh thì ít, Lý Thông thì nhiều
Ông John Phạm, Santa Ana, California
Nghề này thì lấy ông này tiên sư (Kiều)
Tiên sư là tổ, là người xướng xuất, đi bước đầu của một nghề nào đó. Nghề trong câu Kiều dẫn ở trên là nghề làm đĩ. Tiên sư của nghề làm đĩ là Quản Trọng, một nhân vật đời Xuân Thu. Các nhà chứa ngày xưa đều có bầy một pho tượng với đôi lông mày trắng. Tượng này còn được gọi là thần Mày Trắng, thần Bạch Mi.
Lúc Kiều vừa được Mã Giám Sinh đem vào trình diện Tú Bà, cảnh nhà chứa được tả trong những câu 927 đến 938, trong đó có nhắc tới thần Mày Trắng, tiên sư nghề làm đĩ. Không biết vì lý do gì Quản Trọng lại được (bị?) coi là tiên sư của nghề làm đĩ.
17-10-2008
Ông Nguyễn Khải Hoàng, Santa Ana, Caifornia
Joe six pack, chữ bà Sarah Palin dùng trong cuộc tranh luận với thượng nghị sĩ Joe Biden thực ra không phải do bà chế ra. Danh từ này đã có từ lâu được dùng để chỉ một người đàn ông thuộc giai cấp thấp, thường là thấp hơn giai cấp trung lưu. Người đàn ông này thường làm nghề lao động chân tay, thú của chàng là uống bia, chàng có thể ngồi xem football trên màn ảnh truyền hình uống một lúc 6 lon bia (six pack) một cách dễ dàng.
Six pack cũng có nghĩa là sáu bắp thị nổi trên bụng. Những bắp thịt này gọi là abs, hay six pack abs vì nó trông giống như 6 lon bia xếp cạnh nhau, thì lại không thấy ở những cái bụng uống bia (beer belly) của Joe six pack.
Hockey mom là chữ bà Palin dùng để mô tả bà. Hockey là môn chơi thịnh hành tại các tiểu bang lạnh. Hockey mom là người phụ nữ, thường là không đi làm, ở nhà, lo cho con cái, chở con đi học, đi học đàn, đi chơi thể thao, chơi hockey...
Còn có các phụ nữ được gọi bằng danh từ soccer moms. Những bà mẹ này thường thuộc giai cấp trung lưu, nhà ở các khu ngoại ô, các thị trấn nhỏ. Không thấy có hockey mom hay soccer mom ở những khu nghèo (ghettos) trong các thành phố như New York, Los Angeles hay Detroit...
CÔ Q.A.
Maverick có hai nghĩa.
Maverick là một con bê (bò con) đi lạc mẹ ra khỏi đàn khi chưa được đóng dấu chín trên lưng để cho biết nó thuộc về đàn bò nào, của trại nào.
Maverick trong trường hợp ông McCain vẫn mô tả mình, là người không hành xử, làm theo, đồng ý với những định luật, lập trường chung, là một người đi ngược lại ý kiến tập thể, thường là hệ thống cầm quyền. Ông McCain nói rằng ông không đồng ý với chính phủ Bush trong nhiều việc. Ông Obama cho là ông McCain chỉ là sự nối dài của chính phủ Bush. Ông Joe Biden gọi ông McCain là sidekick chứ không phải là maverick.
Sidekick là phụ tá, là đàn em. Thí dụ Ed McMahon là sidekick của Johnny Carson; Tonto là sidekick của The Lone Ranger; Robin là sidekick của Batman.
GOOD DAY MATE
Good Day Mate là câu chào nghe thấy tại Úc. Nhưng không bao giờ nó được nói rõ ràng từng âm một, mà luôn luôn bị nuốt bớt một nửa của chữ GOOD để thành G’day mate.
Nhưng câu chào này có thể trong vài ba chục năm nũa sẽ không còn được nghe thấy nữa. Câu này gần như lúc nào cũng ở trên môi của Paul Hogan, trong phim Crocodile Dundee và Steve Irwin trong những phim tài liệu săn cá sấu và thiên nhiên. Cả hai nói tiếng Anh với giọng đặc biệt Úc mà người ta gọi là broad Australian.
Lý do là vì người dân Úc đang tìm cách bỏ đi những ảnh hưởng của cái gốc gác thuộc địa Anh của họ để phát triển một lối nói riêng của Úc.
Người Úc sẽ không còn cần phải cố gắng, trong cách ăn nói, để làm cho họ khác ngươi Anh đi bằng ngôn ngữ nữa. Giọng bình dân Úc biến đi đã đành, luôn cả giọng Anh có học của người Úc cũng sẽ biến đi khi người Úc có được giọng riêng của họ. Lối nói bình dân của người Úc (broad Australian) là nỗ lực để làm khác đi, không giống tiếng Anh mang từ Anh sang để người Úc có một cách nói riêng của mình. Ðiều đó không còn cần thiết như hồi thế kỷ thứ 19 nữa.
Tiếng Úc nghe rất "cute" tuy hơi khó nghe một chút. Nghe quen thì cũng hay lắm.
12-12-2008
Cô M.T.
Khuê danh / Nhũ danh
Khuê là phòng của phụ nữ. Khuê nữ là con gái còn ở với cha mẹ, chưa lấy chồng. Khuê danh là tên của phụ nữ chưa lấy chồng.
Nhũ danh là tên của phụ nữ được đặt lúc mới sinh, vẫn còn bú me (nhũ là sữa), chưa thành gia thất.
Cụ Phạm P.
Ðồng TRINH là đồng tiền xưa giá bằng một nửa xu.
Cũng có thể viết là CHINH, theo từ điển của linh mục Trần Văn Kiệm.
Phượng Nguyên pbe_garung@yahoo.com
Lâm là tới. Sàng là giường. Lâm sàng là những gì quan sát hay thấy được của người bệnh trên giường bệnh. Hiện tượng lâm sàng, kinh nghiệm lâm sàng ...
Phượng hay phụng là một sinh vật hoang đường, tưởng tượng, không có thật. Phượng hoàng trong tiếng Anh là phoenix. Người ta tin là con chim này sống được từ 600 đến 800 năm. Khi gần đến ngày chết, phượng hoàng (Tây phương) làm cái tổ bằng quế rồi tự đốt cho tổ cháy, và từ đống tro này, phượng hoàng lại tái sinh.
Món cẳng phụng tại các tiệm ăn Trung Hoa chỉ là món chân gà.
Nguyên tiêu là đêm rằm tháng Giêng. Mẹ cháu giải nghĩa tên của cháu như vậy là rất đúng. Cứ giữ cái tên đẹp ấy.
Mỹ Lệ mle46@student.cccd.edu
Go Figure là một cuốn phim của Disney Channel.
Many happy returns là một câu chào hỏi, thường được dùng trong dịp sinh nhật. Câu này có nghĩa là hy vọng ngày hành phúc vui vẻ này sẽ còn trở lại nhiều lần nữa. Cũng có khi nói là Many happy returns of the day. Câu này nghe trịnh trọng hơn lời chúc "Happy Birthday".
Ông Trần Huỳnh Santa Ana, California
Ground zero là nơi bị tàn phá, hủy diệt hoàn toàn. Thí dụ Hiroshima và Nagasaki sau khi bị bom nguyên tử của Mỹ.
Ground zero (sau ngày 11 tháng 9 năm 2001) là nơi hai máy bay phản lực do khủng bố điều khiển lao vào hai cao ốc của Trung Tâm Mậu Dịch Thế Giới ở New York làm đổ sập cả hai tòa cao ốc và tàn phá nguyên một khu phố ở New York.
Ground zero cũng có nghĩa là một nơi bề bộn, không thứ tự, bừa bãi.
sunuvabitch là một cách viết khác của son of a bitch, hay S.O.B. Cũng có khi nói là son of a gun cho đỡ thô tục. Tương đương trong tiếng Việt là đồ chó đẻ.
Son of a gun thực ra có nghĩa là một người khó ưa, một người xấu tính.
Cervelle d’oiseau là óc chim. Avoir une cervelle d’oiseau là không thông minh, ngu đần. Tiếng Anh là chicken brained .
Bà Ngọc, Buffalo, New York
Bộ English For Today của National Council of Teachers of English có thể mua qua Amazon.com. Ðây là bộ sách dùng để dậy Anh ngữ tại Hội Việt Mỹ Sài Gòn trước năm 1975. Toàn bộ gồm 6 cuốn:
At Home and at School
The World We Live in
The Way We Live
Our Changing World
Life in English Speaking Countries
Literature in English
Bộ L’Anglais Vivant của Carpentier-Fialip do nhà Hachette xuất bản là bộ sách rất hay nhưng quá cũ và đã bị các sách dậy Anh ngữ với phương pháp mới vượt qua rất lâu. Bà cũng có thể mua lại qua Amazon.com, khoảng dưới 10 đô la mỗi cuốn, nếu có.
Patti Page hiện sống tại San Diego, California. Tennessee Waltz đứng hạng nhất năm 1952. I Went To Your Wedding là top hit năm 1953. Khởi đầu, Patti Page hát pop nhưng trong những năm 1970, Patti Page nghiêng nhiều hơn về country music.
Hoành thánh hay vằn thắn, mì thắn, oằn thắn đều là những cách gọi khác nhau của món hồn đồn (hồn là thịt viên gói bột).
21-11-2008
Bà L. Westminster, California
Minh tinh có hai nghĩa với hai cách viết khác nhau. Một nghĩa là ngôi sao sáng, Kim tinh.
Minh tinh cũng có nghĩa là một diễn viên xuất sắc trong nghệ thuật điện ảnh (étoile du cinéma / movie star)
Nghĩa thứ hai của minh tinh là miếng vải lụa dài có viết tên họ và chức hàm của người chết.
Cô Phạm Minh Thủy, ptmt1958@yahoo.com
Mấy câu cô hỏi là những câu trong bài Chiến Tranh Việt Nam và Tôi của Nguyễn Bắc Sơn. Ông tên là Nguyễn Văn Hải, sinh năm 1944 tại Phan Thiết. Thơ của ông rất hay đã đăng trên nhiều báo văn học ở Sài Gòn trước năm 1975. Cô lầm với Vũ Hữu Ðịnh, tác giả bài Còn Một Chút Gì Ðể Nhớ đã được phổ thành ca khúc.
Jean Paul Belmondo còn sống. Eddie Constantine là diễn viên người Mỹ, nhưng lại chỉ nổi tiếng ở Âu châu. Ông đóng nhiều phim hạng B, đã qua đời năm 1993. Ông cũng là một ca sĩ và coi việc ca hát quan trọng hơn diễn xuất nhưng lại nổi tiếng là diễn viên nhiều hơn.
"Ði ve vẩy về nhà rẫy chết" là câu đố, giảng là cái áo.
Ngưu vừa là bò vừa là trâu. Nhưng rõ hơn thì phải dùng thủy ngưu để chỉ con trâu.
Ngưu đầu mã diện là đầu trâu mặt ngựa. Không phải là đầu bò mặt ngựa. Cũng không nói là thủy ngưu đầu mã diện.
Trâu trong chữ Hán không dính dáng gì tới con trâu. Trâu là tiếng Nôm. Trâu trong chữ Hán là tên một nước, quê của Mạnh Tử. Lỗ là quê của Khổng tử. Trâu Lỗ nghĩa là Khổng Mạnh.
Từ nay Trâu Lỗ xin siêng học
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia (Lê Quí Ðôn, nguyên bài dùng toàn tên của những giống rắn)
Ông Nguyễn Ðình Phước, Toronto, Canada
Truyện Lục Súc Tranh Công đã được cố giáo sư Huỳnh Sanh Thông dịch sang tiếng Anh: The Quarrel Of The Six Beasts. Ông có thể hỏi Council On Southeast Asia Studies của đại học Yale xem có thể mua được không.
Muốn đọc thêm về Thiền Uyển Tập Anh, ông nên mua cuốn Zen in Medieval Vietnam: A Study and Translation of Thien Uyen Tap Anh của giáo sư Nguyễn Tự Cường (Ðại học George Mason, Virginia)
Cụ Nguyễn Xuân Th., Garden Grove, California
Ðồng ý với cụ là khi người ấy gọi điện thoại cho cụ chỉ để hỏi thăm về một người khác mà tự xưng như thế là không được. Cụ không đang ở phòng mạch, cũng chưa đưa thẻ medicare hay medicaid cho ông ấy cà mà ông ấy xưng chức tước, bằng cấp ra như thế thì không phải phép. Cụ mắng là phải.
Film Noir là loại phim sản xuất trong những năm 1940 và 1950 với nội dung dựa trên những truyện trinh thám, tội ác, tình ái rẻ tiền.
Série Noire là loại sách trinh thám, tội ác... cũng rẻ tiền do nhà Gallimard xuất bản. Trước năm 1975, quầy bán sách cũ ở góc Nguyễn Huệ và Lê Lợi có bán nhiều loại sách này.
28-11-2008
CHUYỆN TIẾNG ANH CỦA NGƯỜI VIỆT
Việt Tide số 383 ở trang 71 có đăng một lá thư nói là của "một nhóm thính giả Cali và Texas" viết cho Ðinh Quang Anh Thái và nêu ra một số điều về ông Thái.
Nói rõ hơn, những người viết bức thư đó chê tiếng Anh của ông Thái và cho rằng tiếng Anh của ông Thái "có thể gây phiền lòng chính khách ngoại quốc".
Nhóm người (?) này dùng danh từ "người ngoại quốc" để đề cập đến những người Mỹ tại buổi kỷ niệm 15 năm đài Little Saigon Radio mới đây.
Danh từ "người ngoại quốc" được bức thư dùng để chỉ những người Mỹ có mặt tại buổi lễ là hoàn toàn sai. Chúng ta, người Việt mới là người ngoại quốc ở đất Mỹ. Chúng ta ở một nước khác đến đây sinh sống, cho dù là có trở thành công dân Mỹ rồi đi chăng nữa, thì chúng ta vẫn là người ngoại quốc qua mắt nhìn của người Mỹ. Chúng ta không thể gọi những người Mỹ, những người đã đến đây trước chúng ta, ra đời, lớn lên ở lãnh thổ này là "người ngoại quốc".
Lá thư không đồng ý với việc ông Thái dùng những chữ "Non-Vietnamese speaking" để chỉ người Mỹ. Những người viết lá thư khẳng định việc dùng những chữ này là không đúng và viết tiếp "mình có thể dùng chữ "politicians" hay "honorable guests" để chỉ quan khách Mỹ... đặc biệt là không bao giờ dùng chữ "Non-Vietnamese speaking".
Chúng tôi nhớ ông Thái sau khi nói bằng tiếng Việt với cử tọa Việt, đã quay sang các khách Mỹ, những người không nói tiếng Việt, và nói với họ bằng tiếng Anh. Gọi những khách Mỹ là "Non-Vietnamese speaking guests" thì không có gì sai. Lại cũng không có gì là xúc phạm để có thể gây phiền lòng "chính khách ngoại quốc", nguyên văn.
Trong số khách Mỹ hôm ấy, có vài ba người Mỹ, trong đó có mấy người giữ những chức vụ dân cử địa phương, vậy thì tại sao lại nói là "gây phiền lòng chính khách ngoại quốc"? Chỉ vài ba người mà sao lại "dùng chữ "politicians " để chỉ quan khách Mỹ"?
Các tác giả bức thư còn đưa ra một số khẳng định khác cũng rất kỳ lạ.
Các (?) thính giả này viết là không nên nói "I’m sorry" trên sân khấu. Tại sao lại không? Tại sao lại cứ phải nói "I sincerely apologize for being..." Sách vở nào dậy như thế? Nói "I am sorry" thì sai ở đâu?
Các tác giả còn đề nghị không nên dùng "to remember" khi muốn nói "để tưởng nhớ" mà phải dùng "to commeNmorate (sic)..." trong khi chữ này bị viết sai tới HAI lần. Dùng động từ "to remember" với nghĩa tưởng nhớ không sai. In memory of là để tưởng nhớ. Memorial Day, ngày tưởng niệm, ghi nhớ cựu chiến binh. Cả hai chữ memory và memorial đều gốc gác, họ hàng với động từ to remember.
Bức thư khẳng định là "không bao giờ nói: "We invite you..."Invite" là mời đến ăn uống, tham dự..." Chúng tôi hoàn toàn không hiểu các tác giả bức thư căn cứ vào đâu để nói như thế. Tại sao lại không thể dùng động từ "to invite" để mời làm những chuyện khác?
Russian president Dmitri Medvedev was invited to...Liên Hiệp Âu Châu mời ông Dmitri Medvedev tới hội nghị thượng đỉnh kinh tế Âu châu. Làm gì có chuyện ăn uống ở đây?
We invited them upstairs to look at the book collection. Mời lên gác xem sách thì ăn uống, tham dự ở đâu?
The Bushes extended an invitation to the Obamas. Gia đình ông Obama được ông bà Bush mời ăn uống cái gì?
Nói "We invite you to return to your seats / sit down / take your seats..." đều đúng. Hoàn toàn không có gì sai.
Tại sao phải mời người nói giỏi tiếng Anh lên nói để cho vẻ vang dân Việt?
Nói tiếng Anh có giọng Việt Nam không phải là cái tội. Hãy nghe giọng của Henry Kissinger với những dấu vết tiếng Ðức đặc sệt, nói chữ "W" không được thì có sao đâu? Ðức Ðạt Lai Lạt Ma, Ðức Giáo Hoàng Benedict 16 mà nói tiếng Anh đúng giọng Anh bao giờ? Tổng thống Vaclav Havel của cộng hòa Czech đọc diễn văn nhận giải Nobel có nói đúng giọng Anh không? Vẫn vẻ vang lắm đấy chứ.
Anh ngữ chỉ là phương tiện để chuyển đạt ý tưởng. Nói có không đúng một chút cũng không sao.
Bức thư cũng phê bình một người làm việc cho đài Little Saigon Radio là "quá lão!"
"Lão" không phải là một cái tội, một điều xấu, một chuyện tệ hại.
Rồi ra, nếu may mắn thì ai cũng sẽ "lão" cả. Ðược "lão" nhiều khi cũng khó chứ không dễ. Cổ lai hy mà.
31-10-2008
Bà X. Westminster, CA
Ngư tiều canh mục là bốn nghề trong xã hội xưa. Ngư là nghề chài lưới, nghề đánh cá. Tiều là nghề đốn củi, làm rừng. Canh là nghề nông. Mục là nghề chăn nuôi.
Ngư Tiều Vấn Ðáp là tác phẩm của Nguyễn Ðình Chiểu, cũng có tên là Ngư Tiều Y Thuật Vấn Ðáp hay Ngư Tiều Vấn Ðáp Nho Y Diễn Ca gồm 3632 câu lục bát viết hồi cụ Nguyễn về sống tại Ba Tri, Bến Tre, khoảng giữa năm 1862 và 1863
Sĩ nông công thương là bốn giai cấp trong xã hội cũ.
Tước hữu ngũ sĩ cư kỳ liệt
Dân hữu tứ, sĩ vi chi tiên...
(Nguyễn Công Trứ)
Tước có năm bậc (thượng đại phu, hạ đại phu, thượng sĩ, trung sĩ và hạ sĩ) thì sĩ đã được liệt vào trong. Dân có bốn hạng (sĩ, nông, công, thương) thì sĩ đứng đầu.
Ngư tiều canh mục là bốn nghề. Sĩ nông công thương là bốn đẳng cấp.
Sĩ bị chế diễu trong câu nói bình dân: Nhất sĩ nhì nông / Hết gạo chạy rông / Nhất nông nhì sĩ.
Có một thời, báo chí và người dân Sài Gòn đưa ra những đẳng cấp mới là nhất đĩ, nhì sư, tam cha, tứ tướng. Xin viết lại ở đây như một ghi chép của một thời đã qua.
Ông Caowin35@yahoo.com
Ðài Pháp Á (Radio France Asie) trụ sở ở đường Boulevard de La Somme (sau đổi thành đường Hàm Nghi, Sài Gòn) giám đốc là Jean Varnous, chủ sự chương trình là Hoàng Cao Tăng. Xướng ngôn viên và cũng là biên tập viên tin tức là Minh Trang (Ngọc Trâm). Nhạc sĩ Hoàng Thanh Tâm, con trai của ông Hoàng Cao Tăng hiện sống tại Úc.
Bà D. P.
Ðồng ý với bà câu "Xin chúc quí vị những giờ còn lại vui vẻ hạnh phúc" nghe dễ sợ thật. Tại sao lại bắt người nghe sớm ra đi như thế! Ðó là trường hợp nói mà không nghĩ, không biết mình đang nói gì.
Cũng như khi nói xin quí vị chia sẻ những tin buồn trong ngày. Chúng tôi thích chia sẻ tin vui chứ không bao giờ thích được mời chia sẻ các tin buồn.
Cụ độc giả dấu tên
Thực ra, chữ TỜ không phải là tiếng Việt Cộng như cụ nghĩ. Chữ TỜ được dùng cùng với chữ TÊ đã từ lâu lắm, trước năm 1954 ở miền Bắc và vẫn còn tiếp tục được dùng cho đến ngày nay.
I tờ(i,t) còn có nghĩa là ít chữ nghĩa, không nhiều học vấn, kiến thức. I tờ rít là từ ngữ chữ chỉ chung những thành phần ít học, như chúng ta vẫn nói "bọn ABC". I tờ rít là phiên âm của chữ tiếng Pháp giả cầy: Itorite.
I tờ có móc cả hai
i ngắn có chấm, tờ dài có ngang...
Mình về ta chẳng cho về
Ta nắm vạt áo, ta đề bài thơ
Rằng ta mới học i tờ...
là những câu ca dao mới dùng để chống nạn mù chữ.
Tờ và Tê cùng để chỉ chữ "T" nhưng có khi chỉ dùng Tê được mà không dùng Tờ:
Binh bình, tê Ư tư sắc tứ
Qui quí, hát Ô hô huyền hồ (Nguyễn Khuyến)
Trong trường hợp đánh vần chữ TRÍ chẳng hạn. Không thể TỜ RỜ I TRI SẮC TRÍ mà phải TÊ E-RỜ I TRI SẮC TRÍ.
Ðồng ý với cụ là miền Bắc dùng TỜ, MỜ, NỜ, ÐỜ... nhiều hơn:
PỜ MU chẳng hạn, thay vì PÊ EM MỜ U(PMU).
Những kiểu nói như thế này chỉ thấy ở miền bắc: E NỜ NÙN(N), E NỜ CAO(L).
Trong khi đó, cách phân biệt này thì chỉ thấy ở miền Nam: BÊ BÒ(B) và BÊ PHỞ(P).
Yên ắng không phải là chữ Việt Cộng. Ắng nghĩa là vắng bặt.
Im vắng không cùng nghĩa với yên ắng.
Ông Nguyễn Hiển, Santa Ana, California
Tiểu thừa là cỗ xe nhỏ. Tiểu thừa còn gọi là Nam Tông. Phật giáo ở Kampuchea, Lào, Thái Lan, Miến Ðiện và Tích Lan là Tiểu Thừa.
Chữ ông hỏi, Huệ Linh Ðốn, là phiên âm của Wellington, thủ đô Tân Tây Lan. Canberra, thủ đô Úc đọc theo lối Hán Việt là Kham Bồi Lạp. Thủ đô của Canada là Ốc Thái Hoa (Ottawa).
