Ngày 16 tháng 1 năm 2012
Bạn ta,
Vài ba tuần trước, một nhật báo ở đây có viết một bài khá dài về một số sinh vật và thực vật đang có nguy cơ tuyệt chủng, trong đó có một vài giống cây, một giống cóc, một giống chim và một loài chuột . Tất cả đều có thời sống đông đảo ở khắp California. Chính phủ tiểu bang muốn giúp những sinh vật này thoát cảnh những con chim hồng, chim lạc của Việt Nam, mà con cháu của những con chim này ngày nay chỉ được nghe nói lơ mơ về tổ tiên của mình, lắm lúc nhớ cội nguồn, muốn xem lại hình ảnh hai giống chim này, là lại phải vật cái trống đồng ra coi những hình khắc trên mặt trống.
Nhà cầm quyền tiểu bang không cho xây vài con đuờng, hạn chế khai thác tài nguyên ở một số vùng để cho những giống cây, những giống côn trùng, cá, thú rừng có cơ hội cuối cùng sống tiếp, may ra vài ba năm, một chục năm sau, chúng mọc được thêm, sinh đẻ nhiều ra, thì người ta lại được phép săn bắn, đẵn đẽo như loài bò rừng hiện nay hay loài gấu ở miền đông.
Nhưng không thấy bài báo đả động gì đến một thành phần tôi nghĩ cũng đang càng ngày càng hiếm thấy, đã lâu không còn gặp, sợ là đang trên đường tuyệt chủng hay bị đe doạ tuyệt chủng đến nơi.
Có một thời, những thứ này đông đảo lắm. Thực ra phải nói rõ hơn, là những người như thế nhiều lắm. Nhưng càng ngày càng ít gặp. Lúc đầu thì thưa thớt. Bây giờ thì kiếm mỏi mắt cũng không ra.
Hay là lại biến thành trường hợp của "Những người muôn năm cũ / Hồn ở đâu bây giờ" mất rồi?
Đó là những người đàn ông và những người đàn bà phi thường, không hèn, không sống những cuộc đời nhàm chán, vô vị, tẻ nhạt như (thí dụ) tôi chẳng hạn. Tôi không dám lôi những ngưòi khác vào hàng ngũ của mình vì chưa xin đưọc phép, chưa có sự đồng ý.
Những ngưòi này thơ văn, nhạc nhắc đến rất nhiều. Họ rất khác những con người tôi vẫn gặp hàng ngày, và khác tôi rất nhiều.
Những người ai trong chúng ta nhìn quanh cũng thấy với cuộc sống không có bất cứ gì đáng để nói, đáng để ghi lại thành nhạc, thành thơ.
Sáng tờ mờ đã bị cái đồng hồ báo thức khủng bố nhất định không cho tiếp tục mưu cầu hạnh phúc với cái giường như hiến pháp của Hoa kỳ đã bảo đảm và ghi rõ. Ra khỏi giường, mắt nhắm, mắt mở ra cửa nhặt tờ báo đem vào, pha ly cà phê, vặn cái TV lên xem hôm nay Dũng diếc, Triết chiếc, Sang siếc… đã chết chưa, các ngài trong bộ chính trị dấu ở nhà bao nhiêu tiền, để mấy em vợ bé, đào nhí ở đâu và bao giờ đi theo các ông Kác Mác, Lê Nin như có một người đàn ông từng viết di chúc để lại hồi năm 1969. Rồi sửa soạn đi làm để đối mặt với một chị chủ hắc ám vừa dữ vừa xấu, trưa chạy ra đầu đường gặp ông đầu bếp McDonalds nửa tiếng rồi trở lại sở, đau khổ đến lúc về thì lại ngồi trong dòng xe kẹt cứng trên xa lộ 405, về nhà, ghé những chỗ chuyên môn cơm đường cháo chợ trước khi về nhà làm tiếp một số việc rồi đi ngủ để sừa soạn sống tiếp một ngày mai nhàm chán hơn.
Vậy mà có những người mà thơ văn, âm nhạc ghi lại suốt bẩy ngày không làm bất cứ một chuyện gì khác là "tôi chờ người đến với yêu đương".
Bẩy ngày cứ rã rượi ra chờ cho đến thứ bẩy để làm một số chuyện nhiều người với cái thời biểu làm việc kể sơ sài ở trên không bao giờ làm được.
Bài hát có mấy câu mà một giọng nữ nghe mấy chục lần , càng nghe càng thấy những lời nhạc ghê rợn:
…Chiều thứ BẬƯY mưa RƯƠI
Ai BÃƯO anh lại TƯỚI
Ai BÃƯO anh xin LƯỢI
Ai BÃƯO anh nhiều LƯỜI
Cho mắt em lệ RƯƠI…
Mãi sau một người bạn mới dậy cho là khi nghe giọng hát này, thì phải bỏ chữ "Ư" đi thì sẽ rõ nghĩa ngay:
À, thì ra đó là :
Chiều thứ bẩy mưa rơi
Ai bảo anh lại tới
Ai bảo anh xin lỗi
Ai bảo anh nhiều lời
Cho mắt em lệ rơi...
Đến là khổ cho thân tôi. Người phụ nữ trong bài hát thì cả bẩy ngày, không nhấc một ngón tay để làm bất cứ gì cả, chỉ đắm trong bể ái ân của chàng. Thứ hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ bẩy, chủ nhật. Bẩy ngày nàng không làm gì hết, chỉ chờ chàng TƯỚI . Nàng để ý biết chàng thích mầu nào thì mặc cho chàng cái áo mầu ấy. Chàng cũng vậy, không thấy nói đi làm, đi học hay đi lính đánh Việt Cộng gì hết, cứ ngày nào cũng chờ chờ đến giờ là xẹt tới nhà nàng, bất kể sáng trưa chiều tối, không phải đợi đến chiều mới "Một chiều ái ân, say hồn ta bao lần" như trong một bản nhạc của Dương Thiệu Tước.
Trời ơi, tại sao lại có những người được cho sống những cuộc đời huy hoàng, oai hùng, lãng mạn và đẹp như thế.
Những người đàn ông thì "Năm năm lại muốn làm khăn gói" để đi giang hồ. Đi giang hồ đến gần Tết thì kiếm cái gác trọ nào vào ở tạm vài hôm để " Rũ áo phong sương trên gác trọ / Lặng nhìn thiên hạ đón xuân sang". Vài hôm sau , lại lêu bêu ra bến sông cho em bé điên cuồng vì hình ảnh "Người ấy bên sông đứng ngóng đò".
Tại sao ngày xưa người ta sống oai như vậy ?
Nhớ bài The Way We Were của Barbra Streisand có mấy câu: Có thể nào đời sống thời ấy bình dị như thế/ Hay thời gian đã viết lại mọi thứ?
Tại sao những người oai hùng đó không bao giờ phải khổ vì mấy cái bill như chúng ta ngày nay. Cứ áo phong sương, chiều thứ bẩy lại thăm, em bé mặc áo xanh, mầu chàng thích...
Chao ôi là sướng, mà sao chúng ta khổ như thế này hở Trời?
Nhưng cho khoác áo phong sương trên gác trọ với cô bạn cứ rã rượi lãng mạn cuối muà thì chúng ta có chịu sống như thế không? Có phải vì vậy mà các chàng và các nàng tuyệt chủng rồi không?
Ngày 17 tháng 1 năm 2012
Bạn ta,
Chúng xuất hiện khoảng cuối những năm 1970, và hiện nay đang được thay thế bằng phone mail, để ghi lại những lời nhắn nếu chủ nhân của điện thoại không thể trả lời ngay được.
Phải nói những cái answering machine đó, và nay, những cái phone mail là những thứ không thể không có trong đời sống của chúng ta.
Không cần phải là ông Obama để sợ lỡ ông Sarkozy gọi, lại đúng lúc đang bận chuyện khác không bốc được máy nói chuyện shopping với ông … mà cả những người bình thường như chúng ta cũng rất cần những cái máy nhắn đó.
Không có mặt ở nhà, đang ở trong văn phòng của Winston Churchill, gọi tắt là WC, không tiện trả lời vì đang tâm tình hiến dâng, đang rửa xe, đang chờ điện thoại của Diane Sawyer rủ đi xập xình ... không trả lời được thì cũng không lo.
Sau mấy hồi chuông, điện thoại sẽ chuyển sang máy ghi lời nhắn. Chủ nhân về nhà, hay xong việc, mở ra nghe vẫn không sợ bị mất bữa tối của người bạn rủ đi ăn. Nếu đồng ý thì gọi lại để giải quyết bữa chiều với chàng.
Cái máy nhắn cũng có thể được dùng để xem ai gọi, có đáng để dời gót, đưa bàn tay ngọc bên bếp hồng lên để bốc máy trả lời hay không, khỏi phí lời vàng ngọc trả lời những cú điện thoại với câu hỏi làm điên đầu nhiều người là "Có gì lạ không?" vân vân.
Nhưng nhiều người cũng rất ghét những cái máy trả lời đó. Nó vô tình, giọng nó lạnh tanh hệt như ông Tú đã than rằng "Sao đang vui vẻ ra buồn bã / vừa mới quen nhau đã lạ lùng..." Nên không thèm trả lời, quăng máy xuống, trở lại với "Đời tôi cô đơn" kêu ai cũng không ... ra.
Những người có Caller ID thấy số điện thoại quen, gọi lại thì gọi. Nhất điïnh không thèm nhắn gửi hay "trả lời lòng anh mấy câu" gì hết .
Một lý do khác khiến nhiều người ghét cái máy nhắn là mấy câu chào hỏi của đường dây bên kia.
Có lúc tôi dùng một cuộn cassette có tiếng của một kịch sĩ hài hước của Mỹ, Steve Martin giả giọng của ông Nixon, của John Wayne, của ông Carter để trả lời hộ điện thoại. Cuộn cassette bị đứt sau vài năm, nay không kiếm đâu ra được cuộn khác để thay thế.
Còn câu chào hỏi có sẵn thì lại có thể gây ngộ nhận hết sức tai hại.
Thí dụ vừa gọi đến, máy bên kia trả lời rằng ông hay bà, hay cô X is not available nên không thể trả lời điện thoại được.
Rắc rối là đoạn nói rằng phía bên kia not available. Mà not available thì theo tiếng Ăng lê rất hạn chế của tôi, nghĩa là không … còn không nữa.
Còn không như trong đoạn ca dao:
Sao anh không hỏi những ngày em còn không
Bây giờ em đã có chồng
Như chim vẫo lồng, như cá cắn câu...
Not available là không còn không. Là kẹt rồi, là hoa có chủ, là xe có người lái, là nhà đã sang bán và sang tên cho người khác, là cuốn sách trong thư viện đã có người mượn trước mất rồi.
Ô hay, vừa mới hôm qua, vừa mới sáng ngày, còn dặn là không bận (?) gì thì gọi nhé.
Bây giờ , tuy vẫn bận (?) nhiều, trời lạnh phải bận nhiều thứ, nhiều lớp quần áo, nghĩa là đang bận nhiều lắm, cố gắng gọi là thì máy cho biết là not available, tình cảnh oan trái có khác gì "Trâm gẫy, bình rơi" không nào?
Có khác gì "Khi về hỏi liễu Chương Đài / Cành xuân đã bẻ cho người ..." lôi đi.
Nghe not available liền không nhắn lại gì hết.
Thực ra, cái lời nhắn thu sẵn đó, câu "You have reached the number of XYZ. The person is not available" nghe cũng còn có thể chịu được.
Bắt bẻ, phiền hà thì phía bên kia đổi câu chào, thu lại một câu khác không làm thất vọng người gọi đến, lại cho thêm một chút hy vọng.
Nhưng có một lời nhắn làm cho người gọi đến phải chịu thua luôn.
Tưởng tượng gọi đến, chuông reo vài tiếng, rồi một giọng trẻ con như rít vào tai "Leave a message!" nghe đầy mệnh lệnh thì phải làm sao?
Đồng ý là lên ba nói muốn cười, nhưng chuyện muốn cười ấy có thể là muốn cười với cha, với mẹ, với ông bà nội ngoại của đứa bé. Nhưng khách của ông bà nội ngoại của nó tại sao lại để cho nó ăn nói hỗn hào như thế? Có khi nào đang ngồi đông đủ ở phòng khách, nó chạy ra hét vào mặt khách "Uống trà đi! Ăn bánh đi!" và khách riu ríu làm theo lời của đứa bé mới học nói đó không? Đó có phải là cách ăn nói với người lớn không?
Tôi đã bị ít nhất là hai câu chào trong điện thoại như thế.
Bèn không nhắn gì cả.
Không thể làm theo cái lệnh trong máy được.
Ghét mấy cái máy nhắn như thế vô cùng.
Ngày 18 tháng 1 năm 2012
Bạn ta,
Nhớ ít ngày trước khi có những cuộc di tản đưa một số người Việt ra khỏi nước, có nhiều người nói là đi sang Mỹ chỉ làm bồi bếp, rửa chén cho Mỹ. Rồi sau những chuyến di tản đó, lại cũng có người trong chính phủ Hà Nội gọi những người Việt di tản năm 1975 là bọn đĩ điếm.
Chuyện đi tới một quốc gia rất nhiều xa lạ và một xã hội mới thì những việc làm không xứng ý lắm vẫn phải nhận là chuyện thường. Những kinh nghiệm làm việc có từ trước thì thường không thể đem ra dùng ở cái quê hương mới của những người Việt bỏ nước ra đi.
Thế nên chuyện làm bồi bếp thì cũng có chứ không phải là không.
Thí dụ muốn xin vào làm trong tiệm ăn McDonalds chẳng hạn. Ai cũng phải đi từ dưới lên trên. Phải biết cọ rửa cái nhà cầu, cái bếp, cái lò chiên trước khi leo lên được những công việc khác. Nhờ thế mà những người làm việc cho công ty McDonalds đều biết rõ tất cả mọi công việc trong tiệm.
Nhưng rồi khi kinh nghiệm đã có, tiếng Anh nói khá hơn, thì không ai chịu đứng nguyên một chỗ.
Nước Mỹ được cái là không cầm chân bất cứ ai. Chỉ có chính mình cầm chân mình thì có. Câu mà người Mỹ hay nói để khuyến khích mọi người đi lên, nuôi dưỡng và thực hiện những giấc mơ của mình là The sky is the limit, nghĩa là trời cao là hạn chế của chúng ta, tức là không có gì là hạn chế cả.
Thỉnh thoảng đi ăn cưới ở đây, tôi nhìn thấy một cảnh mà ba mươi năm trước thì không thể nào tưỏng tượng ra được.
Tại những đám cưới sang trọng, đắt tiền, tổ chức ở những khách sạn hạng sang ở California cũng như ở miền đông Hoa kỳ như Washington, Virginia thì bao giờ cũng có cảnh nguời ngồi dự tiệc là người Việt, bạn hữu, gia đình cô dâu, chú rể. Và những người phục vụ thì gần như bao giờ cũng là mắt xanh, tóc vàng, có khi là những người Mỹ gốc Phi châu, hay những người nói tiếng Tây Ban Nha.
Nhìn cảnh ấy, rồi nghĩ lại thì lại thấy các vai trò được đổi ngược hoàn toàn. Khi mới sang Mỹ, lôi được chiếc va ly, gói hành lý vào trong căn apartment nhà thờ thuê giúp, là phải vội vàng đi kiếm việc. Mà việc bưng các đĩa thức ăn ra phòng tiệc là những việc người di tản mới sang không với được tới. Phải có tiếng Anh, phải biết cách đi đứng, bưng những cái khay, mở những chai rượu. Mới đến thì chỉ được làm trong bếp là nhiều.
Nhưng nhìn những chiếc áo đắt tiền, kim cương lóng lánh tại bàn tiệc thì làm sao tưỏng tưọng những người ấy, trong chuyến đi tới nước Mỹ, chỉ có cái va ly rất khiêm tốn hay một cái túi ni lông là nhiều.
Những tin tức làm xao động nước Mỹ mấy năm qua là những tin về những người di dân bất hợp pháp, những người nhập cảnh lậu vào nưóc Mỹ.
Không có giấy tờ làm việc hợp lệ, họ phải làm bất cứ việc gì có thể kiếm ra tiền. Và một trong nhũng việc dễ kiếm nhất, là việc bồi bếp ở các tiệm ăn.
Và có một hiện tượng càng ngày càng thấy tại các tiệm ăn của người Việt Nam ở miền đông cũng như miền tây, đó là những người làm việc trong bếp, rửa chén, dọn bàn, thì rất nhiều là những người gốc Trung và Nam Mỹ.
Lý do là vì lương trả cho họ không cao lắm. Họ không đem chuyện của tiệm ra nói cho tiệm khác biết. Và họ cũng không biết mở ngay bên cạnh một tiệm khác để cạnh tranh với tiệm của chủ.
Những người này, một số tuy chưa biết hỏi bằng tiếng Việt khách dùng món gì trong thực đơn, nhưng nếu khách hỏi xin quả ớt, miếng chanh, cái ly đá thì họ làm được, mà còn làm nhanh nữa.
Một người đàn ông Mexico làm việc cho tiệm ăn gần nhà tôi, khi được khen là đẹp trai còn biết cám ơn và nói không dám hệt như một người đàn ông Bắc kỳ khách sáo.
Một người gốc Honduras làm việc cho một tiệm phở ở Virginia thì sau mấy năm, nhớ nhà, quyết định trở về nước và nhờ ông chủ tiệm chỉ bí quyết nấu phở. Ông ta về nước, mở một tiệm phở rất nhiều khách vì khi về nuớc, ông không quên mang theo một phụ nữ Việt Nam làm chung trong bếp của tiệm phở. Hai người trở thành chủ nhân một tiệm phở duy nhất ở Honduras.
Nhưng không phải nguời di dân lậu nào cũng làm nhũng việc như thế. Hầu hết không có nghề chuyên môn, học hành lại ít, tiếng Anh không nói được nên việc đòi hỏi sức mạnh là việc họ làm nhiều nhất.
Nhìn thóang những người cũng biết là Trung hay Nam Mỹ đứng chờ người thuê mướn làm công việc chân tay thấy tội nghiệp hết sức. Họ sống gần cộng đồng người Việt, ăn uống theo kiểu người Việt vừa rẻ vừa ngon. Tiệm bán bánh mì thịt nổi tiếng ở Little Saigon lúc nào cũng có những người khách như thế. Ở tiệm bán các món nấu sẵn, họ chỉ trỏ một lúc cũng mua được những món ăn chiều, đủ cả cá kho, canh cải, canh bí, canh mướp đắng, thịt kho trứng hệt như những người đàn ông Việt Nam dở chyện nấu nướng thấy rất nhiều ở California.
Tội nghiệp, họ cũng kiếm sống hệt như những người di tản Việt Nam vậy.
Trong khi người Việt kim tuyến hột soàn lóng lánh thì những người Trung và Nam Mỹ ở trong những khu gần Little Saigon thì vẫn vất vả không biết đến bao giờ mới hết.
Ngày 19 tháng 1 năm 2012
Bạn ta,
Trong cuốn Ngôn Ngữ và Thân Xác, giáo sư Nguyễn Văn Trung nêu ra một điểm rất lý thú. Nước bọt trong miệng chúng ta, mỗi ngày chúng ta nuốt cả vài chục lần. Có sao đâu.
Nhưng thử nhổ ra ngoài, thì ai dám nuốt lại nước bọt của chính mình?
Chắc là không. Nước bọt của mình còn thế, huống chi của người khác.
Thế nên chuyện khua cái đũa của mình vào tô canh là điều rất dễ sợ. Mà không ít người có thói quen đó. Thản nhiên mút đũa của mình, rồi lại khuấy tiếp trong bát canh.
Đó là hành động tôi sợ nhất.
Phải làm gì?
Tôi hay đi ăn tiệm, nhiều khi được kéo xuống ngồi ăn chung với dăm ba người khác. Trong trường hợp ấy thì phải phòng thân trước đã.
Tô canh vừa bưng ra, thì phải giả bộ bất lịch sự trước, nói to rằng ối giời ơi, lâu quá không được ăn canh, tôi phải xin phép các ông nhá, rồi lấy muỗng, múc ngay vào cái bát sạch trước tất cả mọi người. Xong rồi nói về bát canh cho đỡ ngượng và để mọi người tin đây là 1 người đàn ông vụng dại, không biết nấu nướng gì ở nhà, lại cũng không có bếp (?) nấu cho ăn ở nhà. Cả bàn tiệc sẽ rất thương cảm cho cuộc đời chẳng có gì vui của người đàn ông ấy.
Đó là bát canh. Làm được như vậy thì hết lo chuyện khoắng đũa vào bát canh. Còn đĩa xào?
Dễ. Nước canh lỏng nên các thứ từ đũa có thể bơi lội tự do, né không được.
Nhưng món xào thì dễ, cứ tấn công khu vực những cái đũa chưa đụng vào. Tránh nhắm miếng lớn, vì miếng lớn thì để cho nguời khác. Cứ gặp miếng nhỏ, ở góc chưa có ai đụng vào là an toàn, mà lại không mang tiếng ăn tham, ăn tục.
Nếu phải chấm chung thì cũng tìm cách chấm trước rồi để sang một bên đĩa của mình cho an toàn.
Thực ra, chuyện lây bệnh thì cũng có. Nhưng chưa lây, mới chỉ ngó và tưởng tượng chung dụng với những người ấy cũng đủ phát bệnh.
Còn những trường hợp các đĩa thức ăn bị văng nước bọt của một người khách hắt xì cho một trận vài chục tiếng thì cũng dễ. Cần khả năng diễn xuất 1 chút: nhăn mặt làm Tây Thi, giả vờ đau bụng, xin kiếu, vào nhà cầu, rửa tay, rửa mặt cho hết nước miếng của người kia lỡ văng vào mặt, rồi yểu điệu đi ra, nói là khó chịu, xin kiếu để đi về trước. Ra đầu đường ghé tiệm mì kêu một tô là xong bữa tiệc.
Còn hơn là ngồi đó mà lợm giọng.
Còn một trò chơi rất nham nhở của một vài người tại các tiệc cưới: cầm chai rươu và cái ly đi từng bàn, rót rượu vào ly, rồi ép uống.
Dứt khoát là không uống. Ép gì cũng được, ép dầu, ép mỡ, ép duyên cũng được. Nhưng ép rượu kiểu đó thì không uống. Mời lại ông ta xem ông ta có chịu chơi cái trò mọi rợ đó hay không.
Một lần tôi được mời lại nhà một người, chưa thấy cảnh khoắng đũa, nhưng trên bàn có cái đĩa, trên đĩa có cái khăn ướt. Chủ nhà cầm lên, lau mặt, lau mắt, lau mũi, lau tai, lau tay, rồi gấp lại, để trở lại trên đĩa...
Tại sao lại không có cái khăn giấy Kleenex?
Chiếc khăn có thể được giặt, phơi trong buồng tắm. Khăn không có nắng, mùi hôi còn bốc ra.
Làm sao mà ăn được?
Lại đóng xuất sắc vai đau bụng, chạy ra xe về nhà lập tức.
Bây giờ, cái điện thoại cầm tay với cái nút nhỏ, trông thấy cảnh có thể làm mất appétit thị bấm vào nó, chuông reo thì hét vào máy rằng 5 phút đến ngay, rồi quay sang người vừa khoắng đũa, nói là có emergency phải đi gấp.
Ra ngay tiệm phở, gọi một tô, đũa của mình muốn khoắng thế nào cũng được.
Đó là mấy cách để giải quyết những chuyện ăn uống thiếu vệ sinh như thế.
Ngày 20 tháng 1 năm 2012
Bạn ta,
Mấy tháng trước, trên một vài con đường ở Little Saigon, người ta thấy xuất hiện những tấm quảng cáo với hàng chữ Bride Expo, mà người đọc hiểu ngay đó là cuộc trình diễn, triển lãm những thứ liên quan đến đám cưới, có thể là áo cưới, quần áo cho cô dâu, phù dâu, tiệc tùng, bánh cưới vân vân. Nhưng nếu dùng là Bridal Show hay Bridal Expo thì chính xác, đỡ gây ngộ nhận hơn.
Vì Bride Expo có thể hiểu là cuộc trưng bầy các cô dâu.
Nhưng không ai tin là có thể có một cuộc trưng bầy như thế bao giờ nên cũng không ai thắc mắc về chữ dùng trong những tấm giấy quảng cáo.
Bride Expo dĩ nhiên không phải là cuộc bầy hàng phụ nữ để cho những ông sheik Ả Rập tới xem mặt để mua về cho harem của ông như cảnh thấy trong một vài cuốn phim về xứ ngàn lẻ một đêm mấy chục năm trước. Cảnh đó có thật sự diễn ra ở mấy nước Ả Rập hay chỉ là sản phẩm tưởng tượng của các nhà làm phim thời ấy thì khó biết được.
Nhưng những chuyện tương tự như vậy lại có thật, còn đang thịnh thoảng diễn ra ở một vài nơi thuộc Đông Nam Á.
Một tờ báo ở Singapore , tờ News Today, trong một bài viết của ký giả Patricia Yap, cho biết một số phụ nữ Việt Nam mới đây, tại một hội chợ cuối tuần, được cho đứng trong lồng kính của Blissful Heart Mariage Center, một trung tâm mai mối phụ nữ Việt Nam với người Singapore. Các phụ nữ này được bầy ra như những món hàng để cho khách đi hội chợ đứng coi.
Trò window shopping như thế, đã tiến được lên một nấc mới, hay thụt xuống một nấc thấp hơn là tuỳ theo cách nhìn sự vật của chúng ta.
Cách đây hơn ba thế kỷ, cũng có những cuộc trưng bầy như thế, phần lớn là ở tiểu bang Maryland, mỗi khi có những chiếc tầu chở người da đen từ Phi châu cập bến Baltimore hay Annapolis. Những món hàng người này được bầy cho khách mua đến xem.
Khách thường là các trại chủ muốn có thêm nô lệ để làm việc cho trại, kéo đến xem hàng như đi chợ thú vật mua ngựa, mua bò về nuôi. Họ xem răng, xem bắp thịt chân, bắp thịt tay của những người đàn ông Phi châu để thẩm định khả năng làm việc cho trại. Họ xem kỹ những phụ nữ để xem ngoài việc lao động có còn khả năng để đẻ thêm những nô lệ mới cho trại không.
Những việc làm xúc phạm danh dự, phẩm giá con người như thế, ngày nay không còn thấy nữa. Chế độ mãi nô, một vết nhơ trong lịch sử văn minh nhân loại đã bị dẹp ở nưóc Mỹ và các quốc gia văn minh. Nước Mỹ quyết định chấm dứt chế độ này mặc dù vì nó mà xẩy ra nội chiến tương tàn nam bắc dưới thời tổng thống Lincoln.
Lý do là vì một xã hội tiến bộ như nước Mỹ không thể để cho tiếp tục diễn ra những chuyện đi ngược lại với văn minh, những việc làm hạ thấp phẩm giá con người như thế.
Mà đó là đối với những người nô lệ không cùng một chủng tộc hay cùng một nước.
Các xứ Phi châu thời ấy còn rất kém văn minh và cũng chưa trở thành những quốc gia để lên tiếng đòi chấm dứt tệ nạn buôn bán người dân của họ. Chính Hoa kỳ đã tự ý quyết định chấm dứt chế độ mãi nô.
Cảnh những phụ nữ Việt Nam được bầy trong các lồng kính cho khách hàng Singapore tới xem đã lập tức làm sống lại hình ảnh những chợ nô lệ cách đây ba thế kỷ.
Và người ta đã không thấy nhà cầm quyền Việt Nam lên tiếng dù chỉ một lần, để phàn nàn việc làm thiếu văn minh, tàn ác, xúc phạm nhân vị các nữ công dân Việt Nam và bênh vực cho họ.
Khi tin về vụ bầy hàng phụ nữ Việt Nam được phổ biến trên một tờ báo ở Singapore, thì nhà cầm quyền Hà Nội liền gọi tờ báo đăng tải bản tin đó là một tờ báo lá cải và sau đó, phủ nhận tin của tờ báo này.
Thế nhưng trong một bài báo sau đó, tờ News Today đã trưng được hình chụp các phụ nữ Việt Nam đứng trong lồng kính tại hội chợ. Bài báo nói các phụ nữ này trông như những con cá bầy trong hồ cá. Cách mô tả đó còn là quá nhẹ nhàng cho một hành động công khai hạ nhục, chà đạp lên nhân phẩm, giá trị của người Việt Nam.
Người phụ nữ Việt Nam tại gian hàng hội chợ Singapore bị coi là một thứ thương phẩm để mua bán, bị đem ra bầy như những con vật, như những người nô lệ da đen hai ba thế kỷ trước.
Sứ quán Việt Nam ở Singapore không lên tiếng phản đối mà chỉ nó bản tin của một tờ báo lá cải là không đúng.
Lá cải hay không lá cải, sứ quán và nhà cầm quyền Hà Nội phải tìm hiểu cho ra sự thật để có biện pháp. Không thể im lặng như họ đã làm mặc dù sau đó đã lại có thêm một bài báo khác trưng ra được bức hình chụp ba phụ nữ đứng sau lớp kính của gian hàng tại hội chợ.
Ngày Phụ Nữ Quốc Tế phải được coi là một ngày để tranh đấu cho quyền sống và phẩm giá của phụ nữ, không thể chỉ là ngày để tung ra vài ba khẩu hiệu trong khi các công dân bị đem ra bầy bán, danh dự quốc gia bị xúc phạm mà không một lời lên tiếng.
Hay là phải chờ cho đến lúc phụ nữ Việt Nam bị định nghĩa như là một thứ thương phẩm xuất cảng như tự điển Oxford mấy năm trước đã định nghĩa Bangkok là thủ đô nổi tiếng về đĩ điếm rồi mới có phản ứng?
ANH NGỮ TRONG ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY
(Bài số 128)
UNDERSTATEMENT
Bản chuyển tả do Quỳnh Anh thực hiện. Bài học số 128 sẽ được phát trên Hồn Việt Television trong tháng 4 năm 2012.
QUỲNH ANH:
Đây là chương trình Anh Ngữ Trong Đời Sống Hàng Ngày do Bùi Bảo Trúc phụ trách. Bùi Bảo Trúc, Lãm Thúy và Quỳnh Anh xin kính chào quí vị.
Chương trình Anh Ngữ Trong Đời Sống Hàng Ngày đến với quí vị hàng tuần để ôn lại một số điều liên quan đến Anh ngữ mà quí vị gặp trong đời sống. Quí vị có thắc mắc xin liên lạc với Hồn Việt TV nhờ chuyển lại.
BBT
Tuần trước, tại một bữa tiệc, tôi tình cờ tìm được một người bạn mấy chục năm không gặp. Lần cuối cùng tôi gặp ông ta là vào năm 1973 tại Sài Gòn. Hơn mấy chục năm không thấy nhau, cả hai đều đã tuổi tác chồng chất. Nhưng ông ta nhận ra tiếng nói của tôi nên ông đến ngay sau lưng tôi và ghé tai tôi, hỏi MISTER BUI, I PRESUME? Tôi lập tức nhận ra ông ngay. Nhận được ông vì cái câu nói không thể quên được tương tự như của nhà báo Henry Morton Stanley khi ông Stanley tìm được bác sĩ Livingstone ở bên bờ hồ Tanganyika. Bác sĩ Livingstone, một nhà thám hiểm người Anh, một người làm từ thiện ở Phi châu đã biệt tích cả suốt mấy năm ở Phi châu, cho đến khi ông Stanley nhìn thấy ông ở thị trấn Ujiji năm 1871.
Câu ông Stanley nói với bác sĩ Livingstone nguyên văn là DR. LIVINGSTONE, I PRESUME? Đây là một lối nói đặc biệt của người Anh nên khi bạn tôi, người Ăng Lê, bằng giọng Cockney, nói một câu tương tự như câu đó tôi nhận ra chàng ngay.
Ông Stanley trước khi tiến đến hỏi bác sĩ Livingstone thì chắc phải biết mười mươi đó là ông Livingstone, vì ông Stanley đã quan sát kỹ người đàn ông bên bờ hồ, thấy cách ăn mặc của ông, và nghe giọng của ông nên chắc ông Stanley đã phải tin đó chính là Bác sĩ Livingstone. Nhưng sau khi biết mười mươi đó là Bác sĩ Livingstone, ông Stanley vẫn hỏi bằng một giọng không lấy chi làm tin chắc cho lắm: Bác sĩ Livingstone, nếu tôi không lầm, phải không ạ?
Đã biết chắc thì cứ nói thẳng ra, và nếu không lầm thì cũng cứ nói đại ra, việc gì phải vòng vo tam quốc như thế nữa?
Nhưng đó là lối nói đặc biệt của người Anh. Danh từ để mô tả cách ăn nói đặc biệt này của người Anh là UNDERSTATEMENT.
LÃM THÚY
Thưa anh, người Mỹ có hay dùng lối nói như thế không?
BBT
Gần như là không. Tưởng tượng có người gõ cửa, chủ nhà ra mở cửa thì biết là ông khách muốn kiếm ông Brown ở cùng địa chỉ của căn nhà. Nếu ông chủ nhà là một người Mỹ thì câu trả lời sẽ là NO, HE IS NOT HOME là đủ. Nhưng nếu chủ nhà là một người Anh thì ông ta có thể sẽ nói thế này: WELL, I AM AFRAID TO SAY THAT MISTER BROWN IS NOT HOME AT THE MOMENT. Trả lời mà cũng phải vòng vo nào là tôi e rằng, tôi sợ là phải nói rằng ông ấy không có nhà vào lúc này.
QA
Thưa anh, những người không phải là người Anh mà khi nghe nói như vậy chắc là điên cái đầu luôn chứ không phải là chuyện đùa đâu.
BBT
Đúng, và có khi hậu quả của cái kiểu ăn nói dùng understatement như thế còn đem tới những hậu quả vô cùng thảm khốc nữa. Người ta kể rằng trong một trận đánh hồi xẩy ra chiến tranh Cao Ly, một tiểu đoàn quân Anh với khoảng 650 binh sĩ tìm cách vượt qua sông Imjin thì bị 1 sư đoàn chí nguyện quân Trung quốc, khoảng 10 ngàn người chặn đánh. Tiểu đoàn Anh bị bao vây tứ phía, và sau 2 ngày giao tranh, một tướng Mỹ liên lạc được với chuẩn tướng Thomas Brodie của Anh và hỏi thăm tình hình của lực lượng Anh, thì ông tướng Ăng Lê này nói rằng: A bit sticky, things are pretty sticky down there. Tướng Robert Soule của Mỹ nghe thấy như thế liền nghĩ rằng tình hình cũng không có gì nguy hiểm lắm vì theo lời tướng Brodie thì chỉ hơi kẹt một chút, đúng như cách hiểu bình thường của câu A bit sticky, things are pretty sticky… Vì thế, Hoa kỳ thấy không cần phải yểm trợ bằng không quân và tăng viện cho quân Anh nữa. Kết quả là sau khi trận đánh chấm dứt, tiểu đoàn 1 thuộc trung đoàn Gloucestershire của Anh chỉ còn được vỏn vẹn 40 người sống sót.
LÃM THÚY
Như vậy, người Mỹ còn hiểu lầm người Anh huống chi là Mỹ giả như Quỳnh Anh và Thúy.
BBT
Để tôi kể thêm một thí dụ khác. Ngoại trưởng Anh sau một chuyến đi thăm Iraq về có tường trình lại cho quốc hội về tình hình Iraq, và nói là I think there’s a problem between the Shias and the Sunnis. Trong khi hai phe này ngày nào cũng đánh bom, pháo kích, bắt cóc, thủ tiêu người của nhau hết sức tàn bạo thì lại chỉ nói là hai bèn có vấn đề với nhau.
QA
Bữa nọ QA nghe thầy Trúc trả lời ai trong điện thoại cũng dùng hai chữ mà nay QA nghĩ đó là understatement, hai chữ NOT BAD… phải không thưa thầy?
BBT
À câu đó cũng là một câu understatement. Nhưng hôm ấy, tôi nói chuyện với một ông bạn Việt Nam nên khi trả lời có hơi xuyên tạc cách phát âm đi một chút để thành NÁT BÉT. Thực ra, đây cũng la câu người Anh hay dùng. Họ không nói FINE, OKAY, GOOD… mà phải nói là NOT BAD mới chịu.
LÃM THÚY
Thưa anh, tại sao người Anh lại có lối ăn nói như vậy?
BBT
Đó là cái đặc tính của người Anh. Người ta hay cố tình nói như thế để làm giảm đi mức độ nghiêm trọng hay sự quan trọng của vấn đề. Vì thế, khi nghe người Anh nói cũng phải rất cẩn thận để tránh hiểu lầm.
QA
Thế thì đúng như câu Việt Nam chúng ta hay nói là "nói vậy mà hổng phải vậy đâu à nha!"
BBT
Đúng rồi cô QA. Có những câu chúng ta nghe đã quen nên lập tức chúng ta hiểu ngược lại. Thí dụ như khi nói NOT BAD thì không có nghĩa là không dở lắm mà phải hiểu là tốt lắm, hay lắm. Thí dụ nói con trai tôi hiện đang có một công việc rất tốt, nó có 2 căn nhà, lại còn có thể xúi vợ ở nhà coi con, không cần đi làm thì người Anh sẽ nói là HE IS DOING NOT BAD AT ALL.
Thành ra người ta nói một đằng nhiều khi lại phải hiểu một nẻo. Có một câu chắc hai cô đã nghe rồi vì người Mỹ cũng hay dùng, đó là câu CORRECT ME IF I’M WRONG nghĩa là nếu tôi nói sai, thì ông sửa hộ nhé trong khi người nói câu đó thực sự muốn nói rằng: tôi nghĩ là tôi đúng. Ông đừng có cãi tôi nghe chưa?
LÃM THÚY
Vậy thì khi nói THAT’S NOT BAD thì thực ra người Anh muốn nói gì?
BBT
Chính ra thì điều người nói câu đó muốn nói là THAT IS GOOD, hay THAT IS VERY GOOD. Nhưng trong khi nghe câu đó, hai cô nên để ý là khi phía bên kia nói QUITE GOOD, và nhấn mạnh vào chữ QUITE thì lại có nghĩa là tạm được thôi, vẫn còn hơi dở khiến tôi có ít nhiều thất vọng. Và nếu QUITE GOOD mà nhấn mạnh vào chữ GOOD thì lại có nghĩa là khá tốt.
QA
Như vậy thì khó hiểu thật. Có nhiều câu như thế không thưa anh?
BBT
Nhiều lắm. Nhưng chỉ khi nào nghe giọng Ăng Lê thì mới phải hiểu như mấy trường hợp tôi vừa dẫn ở trên thôi. Chứ nghe người Mỹ thì không vất vả như thế.
Thí dụ câu này nữa: WITH THE GREATEST RESPECT nghĩa là với sự tôn trọng ở mức cao nhất. Cô Thúy hiểu như thế nào?
LÃM THÚY
Thúy hiểu là ngươi nói câu ấy hoàn toàn hiểu và đồng ý với người ông ta đang đối thoại.
BBT
Không phải thế. WITH GREATEST RESPECT chỉ có nghĩa là I THINK YOU ARE WRONG. I THINK YOU ARE A FOOL. I THINK YOU ARE AN IDIOT. Còn câu này nữa: I HEAR WHAT YOU SAY! hai cô chắc đã nghe người Mỹ nói nhưng người Anh thì ý nghĩa câu ấy khác hẳn. Ở Mỹ, người Mẹ có thể nói câu ấy với ý nghĩa là mẹ nghe thấy con nói gì rồi, không phải nhiều lời nữa, chút xíu nữa mẹ làm cho. Nhưng khi nói câu I HEAR WHAT YOU SAY thì người Anh lại thực sự muốn nói là tôi hoàn toàn không đồng ý với anh và không muốn nói thêm gì về chuyện ấy nữa… Cút xéo đi chỗ khác cho tôi nhờ.
Và cũng để nói lên sự bất đồng ý, người Anh con hay nói câu này nữa: IT IS INTERESTING. Câu này rất thường được dùng để thay thế cho câu không tiện nói ra: I DO NOT AGREE WITH YOU, hay I DON’T BELIEVE YOU.
QA
QA có hôm nghe mấy đứa con nói chuyện với nhau trong nhà, một đứa nói: I WAS A BIT DISAPPOINTED THAT YOU SAID SO.Có phải là nó hơi thất vọng về việc em nó làm hay không?
BBT
Có thể đúng ở nước Mỹ này. Nhưng câu này trong lối nói của người Anh thì lại có nghĩa là tôi rất bực mình, tôi tức giận lắm rồi đấy nhé, I AM MOST UPSET AND CROSS.
LÃM THÚY
Vậy thì người Anh có bao giờ nói thật không?
BBT
Họ cũng nói thật chứ. Chỉ có điều là họ tìm cách giảm bớt mức độ nghiêm trọng đi mà thôi. Đó là nét đặc biệt của người Anh, trong lối nói đó của họ có rất nhiều nét mỉa mai ở trong. Thí dụ I’M SURE IT’S MY FAULT thì cũng giống như chúng ta thỉnh thoảng cũng mỉa mai rằng vâng thưa ông, tôi biết rằng tôi thì sai lè ra rồi, chỉ có ông mới là người đúng mà thôi.
QA
Thế thì thưa anh, khi nói câu I’M SURE IT’S MY FAULT thì thực sự người Anh muốn nói gì?
BBT
Họ muốn nói rằng I KNOW IT IS YOUR FAULT. PLEASE APOLOGISE. Nhẹ nhàng thôi. Vẫn nhận là mình đúng, hệt như câu này: THAT IS AN ORIGINAL POINT OF VIEW nghĩa là đó là một quan điểm rất mới, khác hẳn những ý tưởng nhàm chán khác. Thực ra nó chỉ có nghĩa là đó là quan điểm của tôi…quan điểm hay nhất đó ông ạ, còn ý kiến của ông thì hoàn tòan ngớ ngẩn.
LÃM THÚY
Thúy nhớ đọc thấy câu này một lần ở đâu đó nhưng không biết câu ấy có phải là một câu understatement không. Câu ấy như thế này: I’LL BEAR THAT IN MIND.
BBT
Câu này, hiểu đằng thẳng ra thì có nghĩa là tôi sẽ suy nghĩ thêm về ý kiến đó, về đề nghị đó. Nhưng thực ra theo tôi thì ý kiến đó vớ vẩn lắm, đừng có hy vọng là tôi sẽ chấp thuận.
Còn một câu này nữa hai cô cũng nên biết: I’M SURE YOU’LL GET THERE EVENTUALLY nghĩa là tôi tin rằng rồi đây, cuối cùng thì ông cũng đi được đến đích, làm được điều ông muốn làm.
QA
Nhưng thực ra thì phải hiểu như thế nào, thưa anh?
BBT
Thực ra thì phải hiểu là ông sẽ thất bại hoàn toàn… Sức mấy mà ông dọn được vào tòa Bạch Ốc.
Cái lối nói đó có thể phản ảnh thái độ khiêm tốn, mà cũng có thể là thái độ cao ngạo, khinh người mà người Anh không bao giờ thiếu.
Nếu nói là ít thì phải hiểu là nhiều. Nói là nhiều thì phải hiểu là ít. Nói A BIT CROWDED là hơi đông, hơi nhiều người thì phải hiểu là rất đông. VERY INTERESTING không phải là rất hay, rất lý thú mà lại nghĩa là thường thôi, xoàng thôi, không có gì hay cả. Nữ hoàng Victoria có bực lắm thì cũng chỉ nói I AM NOT AMUSED. Câu I AM NOT AMUSED nghĩa đen là tôi không vui đâu nhé. Nhưng người nghe phải hiểu ngay nữ hoàng muốn nói rằng bà rất bực bội. Thủ tướng Anh Winston Churchill tuyên bố hồi đệ nghị thế chiến rằng nước Anh thua những trận đầu nhưng bao giờ cũng chỉ thắng có một trận cuối. Tuyên bố khi nhận chúc thủ tướng, ông Churchill nói tại quốc hội rằng ông không có gì để dâng hiến cho nước Anh ngoại trừ máu, công khó, nước mắt và mồ hôi, thì đó cũng là một câu understatement. Dâng hiến đủ bằng ấy thứ rồi còn gì hết lòng, hết sức hơn được nữa. Đó là understatement vậy.
QUỲNH ANH
Thưa quí vị, chương trình Anh Ngữ Trong Đời Sống Hàng Ngày đến đây xin tạm chấm dứt. Chương trình sẽ trở lại vào tuần tới cùng với các chương trình khác của Hồn Việt Television. Bùi Bảo Trúc , Lãm Thúy và Quỳnh Anh xin chào tạm biệt quí vị và hẹn gặp lại trong chương trình tới.
