Ngày 14 tháng 6 năm 2009
Bạn ta,
Sau bao nhiêu năm ra vào, lui tới mỗi tuần ít nhất cũng phải dăm ba lượt với ông McDonalds, cuối cùng nhờ mấy dòng ngắn trong tờ Playboy cách đây vài tháng, tôi mới cảm thấy thoải mái, nhẹ nhõm và đỡ hậm hực đi được một chút.
Bạn coi, một bên thì cứ hamburger hoài hoài mà không thấy phía bên kia đáp lễ bằng tô bún bò để loay hoay với đôi đũa cho bên này vui, thì người dễ tính và hiền nhất cũng phải hậm hực.
Chúng tôi thưởng thức những thứ chẳng ra gì của các ông trong khi các ông không ăn thử vài ba món của chúng tôi thì các ông cũng phải để cho chúng tôi bất bình một chút chứ.
Thực ra thì thỉnh thoảng cũng có những người ở phía bên kia vào tiệm gọi tô phở, nhưng phở vẫn bị coi là món quà bình dân. Phở chưa bao giờ được đưa vào danh sách của những món của những tay ăn chơi sành sỏi. Niềm ấm ức vẫn tiếp tục là thế.
Nhưng chúng ta đã được "vô trường công tử" nhẩy ra cứu nguy, đem lại những kiêu hãnh cần thiết cho đời sống ở nước Mỹ, giúp chúng ta ngẩng mặt được lên một chút.
Ðó là công của "vô trường công tử".
Nhờ đọc đoạn tin của tờ Playboy, tôi mới biết là mãi đến bây giờ người ta mới biết đến công tử, biết và trân quí, trong khi công tử đã được Lý Lạp Ông, một nhà văn Trung Hoa thuộc thế kỷ thứ 17 đề cập đến trong cuốn Nhân Tình Ngẫu Ký của ông từ mấy trăm năm nay.
Gặp "vô trường công tử " một lần, họ Lý nhớ suốt đời. Tại sao thích, yêu "vô trường công tử " thì Lý Lạp Ông không nói ra được. Duy có điều ông coi "vô trường công tử " là một thứ hết sức lạ trong trời đất. Ông để dành ra một số tiền mỗi năm để đợi tới mùa là đi kiếm mua "vô trường công tử " về cho bõ những ngày cơ cực, đến độ người nhà gọi đó là món tiền để chuộc sinh mệnh của ông. Suốt mùa, ông phải luôn luôn có "vô trường sinh mệnh" bên cạnh, không tối nào là không về với "vô trường công tử". (Xem Nhân Sinh Ðích Nghệ Thuật, The Importance of Living của Lâm Ngữ Ðường, bản dịch của Nguyễn Hiến Lê)
"Vô trường công tử " là tên người Trung Hoa gọi con cua, loài sinh vật hình như không có ruột mà Hán Việt Từ Ðiển của Ðào Duy Anh cũng có ghi ở trang 563.
Tờ Playboy đã viết về một món cua của chúng ta và coi đó là một món hết sức văn minh, tiến bộ mà các tay ăn chơi sành điệu phải kiếm để thưởng thức.
Ðó chỉ là món cua rang muối, nhưng đọc trong tờ Playboy, thì ai cũng phải nghĩ món cua này là món ăn chơi quí phái lắm.
Sharon Boorstin, người viết mấy dòng ngắn ngủi đó, đã phải nhờ đến vị giác và khứu giác mới kiếm ra mùi tỏi và vị ngọt của đường, chút bơ và phó mát Parmesan để khuyên các tay ăn chơi sành sỏi đi kiếm "vô trường công tử" cho được.
Ôi tưởng gì chứ món cua rang muối thì có gì là quí phái đâu. Chúng tôi đâu có thua gì Lý Lạp Ông trong chuyện ăn cua. Chỉ không làm như họ Lý là viết những câu thảm thiết mà Lâm Ngữ Ðường trích lại như "Ôi cua, cua, cua! đời của người và đời của ta kết liền với nhau từ lúc sinh ra cho đến lúc chết chăng!"
Nhưng có sao đâu, miễn là các tay chơi nhà quê của nước Mỹ thấy được cái đẹp, cái ngon của cua, thứ quà hạng bét của chúng ta, và coi đó là món ăn chơi vô cùng quí phái là được rồi.
Trong khi mấy ai trong chúng ta viết được những lời lẽ tốt đẹp gần như thế về cái hamburger của McDonalds. Nhiều người vẫn nói rằng trả thù cũng hệt như thịt nguội, phải ăn lúc nguội mới ngon. Nhưng cua rang muối thì càng nóng càng ngon. Không thể nguội được.
Ngày 15 tháng 6 năm 2009
Bạn ta,
Khiêm tốn, cái đức tính mà chúng ta bị nhồi vào đầu ngay từ những năm còn rất bé, đến nay vẫn không chịu bỏ đi hay bớt bớt đi như những điều dậy dỗ khác.
Bao nhiêu năm rồi mà hễ cứ đưa cái ý của mình ra thì phải gọi nó là "ngu" (ý), hay "thiển"(ý); nói về mình, tự xưng thì là "thiểm" hay "thiệm", đề cập đến văn chương của mình thì "chuyết bút", cây bút vụng về của tôi; nhắc tới vợ thì "chuyết thê", chị vợ nhà quê thô lậu, vụng về, ấm ớ hội tề hết sức của tôi vân vân...
Cứ cái gì xấu xí, đần độn, ngốc nghếch, dở ẹc thì nhận là của mình cái đã. Bần tăng, bần đạo, bần sĩ cũng là những lối nói về mình một cách khiêm cung vậy. Hay nhận nhà mình là "nhà tôm", là tệ xá, là hàn gia, trong khi gọi tôn người khách đến thăm là "rồng".
Mỗi người Việt đi ra đường, mặc dù đi bộ, ai cũng cầm theo mấy cái... ống nhún thật tốt để mà nhún nhường, mà phải là ống nhún MacPherson hạng nhất chứ không chịu hạng nhì bao giờ.
Nhưng có những lúc thái độ khiêm cung ấy cũng làm điên đầu không biết bao nhiêu người.
Hôm đi Virginia mới đây, ở nhà người bạn, chúng tôi bị một người rất khiêm từ trong cách ăn nói tra tấn hành hạ trong gần nửa tiếng đồng hồ. Sau mấy câu khiêm nhượng mở đầu, ông làm ngược hẳn lại những điều khiêm tốn đó. Ông nhất định không tự xưng là một ca sĩ, ông thề sống thề chết ông không biết hát, ông quả quyết ông không hát trước đám đông bao giờ. Mọi người chỉ hơi tin ông, vì thấy ông quần áo kim tuyến sáng lóng lánh ghê quá, không hát thì mặc mấy thứ ấy làm gì... thì ông cất tiếng hát.
Ông hát không phải chỉ một bài để chứng minh ông không phải ca sĩ, mà ông hát liên tiếp bốn bài. Ðến bài thứ tư, thì không ai còn dám vỗ tay nữa, sợ bị phục kích ở ngoài cửa, trùm poncho lên đầu đánh cho chừa cái tật hay vỗ tay làm hiểu lầm, gây ngộ nhận, tạo bực mình, phiền nhiễu cho những người khác. Chúng tôi chờ ông đi xuống rồi mới quyết định ở lại vui tiếp với chủ nhà, nhưng trong lòng vẫn nơm nớp sợ ông hát cho một trận nữa đáng đời bọn khách khứa không biết đem cái tấm thịnh tình ra yêu cầu ông hát thêm.
Ông khôn kinh khủng. Ông rào trước rằng ông không phải là ca sĩ nên nếu ông hát dở nhiều thì phải tha thứ cho ông, mà nếu ông hát dở ít, thì phải nâng đỡ ông. Nhưng đằng nào ông cũng được lên hát cho bọn khách chết với giọng ca vàng của ông.
Trò chơi của ông rất nguy hiểm. Nó có thể lan sang những sinh hoạt khác nữa thì khổ chúng ta. Thí dụ sẽ có người nói rằng không phải là thợ cưa, rồi lôi cây vĩ cầm ra kéo. Người nghe sẽ không biết phản ứng cách nào. Ông không nhận là thợ cưa. Nên ông không cưa. Ông chỉ kéo violon. Ông kéo vĩ cầm chứ ông cưa hồi nào mà đòi làm khó ông?
Người khác có thể không nhận là nhà thơ, nhưng vẫn cứ ra mắt một tập thơ, thì làm sao bắt lỗi là thơ dở như thế mà vẫn in. Hay nhất định cãi rằng không phải là nhà văn mà cứ viết truyện đăng báo. Khiêm tốn thì có đấy nhưng tại sao làm thơ, in thơ lại không nhận là nhà thơ và viết văn thì lại không nhận là nhà văn? Cứ làm như thế, thì ở tòa sẽ có người không nhận là luật sư, ở phòng mạch cầm cái ống nghe luồn vào ngực áo bệnh nhân và nói không là y sĩ có được không?
Không được.
Cầm cái micro lên sân khấu, cứ hát. Không cần cà chua mang về cho vợ nấu canh thì đừng lên hát. Không nhận là thi sĩ thì đừng in thơ để cứu lấy những cái cây trong rừng. Không nhận là nhà văn thì cứ làm con... vịt. Chứ đi như vịt, kêu như vịt thì là con vịt, không thể là nhà văn hay nhà thơ được. "He walks like a duck; quacks like a duck... He must be a duck" như bạn tôi vẫn nói.
Muốn hát, cứ lên mà hành hạ người ngồi dưới. Muốn ra mắt sách thì cứ là nhà thơ, nhà văn. Dõng dạc, đường bệ. Muốn làm Hemingway thì nên làm nhà văn. Không nên vác súng đi bắn sư tử ở Phi châu rồi nhận là giống Hemingway-nhà-văn và bắt phu khuân vác gọi mình là nhà văn như trong The Snows of Kilimanjaro...
Hemingway sống, viết và chết luôn luôn, mãi mãi là một nhà văn.
Không cần vờ vịt khiêm tốn gì hết.
Ngày 16 tháng 6 năm 2009
Bạn ta,
Lĩnh, thứ hàng tơ mặt bóng đã có một thời được quí lắm: không phải ai cũng có thể váy lĩnh mặc chơi cho mát được.
Người đã khó kiếm cái váy lĩnh huống chi mấy con chó. Bởi thế, khi nói "chó có váy lĩnh" thì đó là chuyện chắc phải khó lắm, phải hoang đường lắm, ít khi, nếu không nói là không thể, xẩy ra được.
Trong những năm thơ ấu, đó là một trong những câu tôi thù ghét nhất. Bị nói câu đó vào mặt là bị ném cho một đảm bảo chắc chắn một chuyện gì không thể có được, không thể xẩy ra được. Cho đó là khả năng là một việc gì, hay một ao ước.
"Như thế thì đến chó cũng có váy lĩnh." Chỉ một câu đó, mọi ước muốn, toan tính lập tức tan tành.
Nhưng chuyện chó có váy lĩnh để mặc ngày nay không còn là điều khó xẩy ra được nữa. Chó không những đã có áo lông đắt hơn váy lĩnh rất nhiều lần, mà còn có được nhiều thứ khác hơn nữa chúng ta khó có thể tưởng tượng ra được để cập nhật hóa câu tục ngữ đã cũ.
Ngày nay, chó đã có thể có kim cương để đeo, được chủ cho hưởng gia tài, đánh bạt con cái của người viết di chúc để trở thành thừa kế duy nhất như đã nhiều lần xẩy ra. Chúng còn có thể nước hoa thơm lừng làm đau lòng biết bao nhiêu người nữa là khác.
Từ hơn bốn mươi năm trước, năm đầu ở đại học, từ khi được tặng chai eau de Cologne Old Spice đến nay, lúc nào tôi cũng có một chai trong buồng tắm, tuy thỉnh thoảng cũng thay đổi bằng Brut, Aqua di Giò, Eau Sauvage, Clinique... Old Spice không gắt như Clinique, không ngọt như Eau Sauvage, không ngựa như Aqua di Giò của Giorgio Armani. Old Spice không bám quá lâu ở người dùng cũng như ở những người không dùng nó (?). Nhưng nó theo tôi lâu nhất là vì cái giá rất thoải mái của nó. Cái giá thoải mái đó khiến lúc nào cũng có hai, ba chai trong nhà, trong ngăn kéo bàn giấy ở sở.
Thế mà nay, chó cũng không thèm có nữa mới đau lòng những người dùng Old Spice từ bao nhiêu năm nay.
Chó đã có eau de Cologne riêng của chúng. Chai eau de Cologne 100ml của chó được bán với giá gần ba chục Mỹ kim là một sự nhạo báng độc ác với những người đàn ông dùng Old Spice.
Oh My Dog! là tên của eau de Cologne chó. Tôi thấy nó sáng hôm qua trong chương trình ABC. Buổi sáng bỗng không còn đẹp nữa. Bước vào cái buồng tắm, ngó chai Old Spice Limited Edition mà tủi thân không sao nói hết được.
Old Spice, đến chó cũng không thèm dùng thứ eau de Cologne rẻ tiền như thế. Mặt mũi như thế mà... eau de Cologne còn rẻ hơn eau de Cologne của chó. Những câu như thế làm sao không vang vang trong hai tai suốt cả buổi sáng cho được.
Tưởng tượng cảnh sau khi làm ướt cái cột đèn, cậu chó chạy về nhà, lôi chai Oh My Dog! ra, xịt vài cái vào những vị trí chiến lược trên dưới, rồi ưỡn ẹo chạy ra đường kiếm mấy chị trong khu phố, tiếng huýt sáo bỗng vang lừng nổi lên, hòa lẫn với những tiếng sủa ủng oẳng từ bốn phương tám hướng vọng đến thì còn gì có thể tạo nhiều đau đớn, lăng mạ hơn được nữa?
Những Old Spice, Aqua di Giò, Clinique... đã bao giờ làm được những điều đó chưa? Chắc chắn là chưa.
Vào lúc váy lĩnh trở nên lỗi thời, mất đi những thái độ trọng vọng, và loài chó cũng có thể có được dễ dàng, thì váy lĩnh được thay thế bằng eau de Cologne, niềm vui cuối cùng của những người đàn ông trong buồng tắm những buổi sáng, sau khi những chiếc dao cạo lướt trên da mặt, cũng bị xâm phạm và lấy đi vĩnh viễn.
Cái mặt như thế mà dùng thứ eau de Cologne rẻ tiền hơn là Cologne của chó.
Chán cho chính mình thì không thể có sự chán nản nào lớn hơn và bi thảm hơn được nữa.
Ngày 17 tháng 6 năm 2009
Bạn ta,
Lần này thì tôi phải cám ơn Ann Landers vì nhờ nàng, tôi tìm được những chi tiết về một sản phẩm khá mới lạ tôi chỉ nghe người bạn nói qua mà không cách nào tìm được tờ báo có bản tin viết về nó để coi người bạn có nói thật không hay chàng chỉ tặng tôi một con vịt mang về nấu bún măng.
Ann Landers, được sự giúp sức của một thủ thư làm tại thư viện của tờ Daily Breeze ở Redondo Beach, California, đã tìm ra được bài báo của tờ Detroit News. Bản tin của tờ Detroit News cho biết một sinh viên Ý tên là Lino Missio đã xin cầu chứng tại tòa sáng chế của anh mà anh nghĩ là sẽ giúp được rất nhiều trong việc giảm bớt đà tăng dân số khủng khiếp của thế giới cũng như sự lan tràn ở mức đáng báo động của bệnh AIDS ở nhiều khu vực tại khắp năm châu lục.
Sáng chế của Lino Missio là một mạch vi điện tử gắn trong chiếc áo mưa. Chiếc microchip này sẽ phát ra một đoạn nhạc cổ điển của Beethoven nếu chiếc áo mưa bị rách. Ðể làm được việc đó, những chiếc áo mưa được tráng một lớp hóa chất mà khi áo... rách, thì mạch vi điện tử liền phát ra âm thanh, và với sáng chế của Lino Missio, là nhạc của Beethoven.
Lino Missio cho biết sẽ cho khách hàng một số lựa chọn về những đoạn nhạc mà những chiếc áo mưa sử dụng sáng kiến của anh được gắn sẵn. Thí dụ có thể là Dạo Khúc 1812 của Tchaikovsky, hay những đoạn trích từ bài Happy Birthday to You, hay The Anniversary Waltz...
Lino Missio nói thêm rằng cũng có thể cho microchip phát một câu nói rằng người sử dụng áo mưa phải ngưng việc đang làm ngay lập tức để nghe lời cảnh cáo và có biện pháp đối phó tức thời.
Ann Landers không nghĩ đó là một sáng chế cần thiết, nàng muốn các đầu óc thiên tài nhiều sáng kiến của thế giới nên dùng khả năng sáng tạo của họ vào những nỗ lực khác hơn để tìm ra cách chữa trị những thứ bệnh khủng khiếp đang gây kinh hoàng cho nhân loại thay vì ngồi nghĩ ra những cái áo mưa có nhạc như thế.
Nhưng điều quan tâm lớn nhất của Ann Landers là có bao nhiêu người chịu ngưng công việc đang làm để nghe những lời cảnh cáo mà microchip phát ra. Và cũng như nhiều lần trước, ý kiến của Ann Landers lại là những ý kiến tầm bậy. Sáng chế của Lino Missio có thể không chữa được bệnh AIDS, nhưng nhất định cũng đóng góp vào việc phòng ngừa. Còn chuyện có ngưng lại khi nghe tiếng nhạc không thì Ann Landers cũng lại sai nốt. Có thể Ann Landers không... ngưng, có thể nàng sẽ bịt tai lại, cất tiếng hát lớn lên, kiểu "tiếng hát át tiếng bom", cạnh tranh với đoạn nhạc của microchip... để phía bên kia tiếp tục, không bỏ ngang việc đang làm. Nhưng những người khác tỉnh táo hơn, khi nghe tiếng những dạ khúc, những concerto, những overture... thì thường phải ngưng lại ngay. Hay ít ra thì cũng tựa gối, cúi đầu, vò chín khúc, chau đôi mày khi nghe tiềng đàn mới là người nòi tình, biết thưởng thức âm nhạc chứ.
Tôi tin rằng sáng chế của Lino Missio sẽ là sáng chế có lợi cho thế giới. Tôi cầu mong người sinh viên này sẽ có thêm nhiều sáng chế khác để giúp cho nhân loại.
Nếu có ý kiến, tôi chỉ thấy tiếc là những đoạn nhạc đó chỉ phát ra khi áo mưa bị rách. Người sử dụng cứ phải quan tâm, chia trí để chờ nghe đoạn nhạc hay mấy câu cảnh cáo và vì thế, có thể sao nhãng công việc. Hay cũng có thể vì yêu nhạc, người ta sẽ cố làm thế nào để được nghe đoạn nhạc do microchip phát ra thì phiền quá.
Nhưng tại sao không gắn một chiếc microchip để khi xong công tác, nó sẽ phát ra những lời khen ngợi, cổ võ... hay một câu cám ơn. Mạch vi điện tử có thể dùng một chương trình điện toán để đưa ra những đánh giá, thí dụ "xuất chúng" hay "giỏi", hay "trung bình", rồi xuống đến "tạm", "xoàng", "tồi tệ "... hay "cố lên", "quên đi", "dám nữa không?", "đừng làm phiền nhau nữa nhé"... "ối giời, thế thôi à! mai đừng có nói phét nghe chưa?"
Ðó chỉ là một vài ý kiến nhỏ. Biết đâu Lino Missio cũng đã nghĩ ra rồi cũng nên. Lúc ấy, với những lượng giá vô tư dựa trên những tiêu chuẩn được công nhận, biết đâu nhiều người sẽ không bị chê một cách oan uổng nữa.
Hay cũng có thể dùng microchip để tiết ra một mùi nước hoa nào đó để giúp những người phải đeo máy trợ thính mà quên không đeo, hay có đeo nhưng máy hết pin, còn ngửi thấy mùi mà... ngưng lại. Ðói cho sạch, rách cho... thơm mà.
Nhưng những điều đó, Ann Landers lại không viết trong mục trả lời của nàng.
Ngày 18 tháng 6 năm 2009
Bạn ta,
Bạn thấy có chán không, lúc chúng ta vừa bắt đầu biết "làm trai", thì ba chuyện cần phải biết làm để có thể được coi là con người văn học, lịch thiệp, hào hoa gần như đã hoàn toàn biến mất.
Tổ tôm, trò chơi với 120 quân bài, cần năm chân không còn ai trong hạng tuổi chúng ta biết chơi nữa. Thứ chè sản xuất ở châu Mạn Hảo thuộc tỉnh Vân Nam không tìm đâu ra được để uống. Và bản Nôm Thúy Kiều thì khó kiếm hết sức, mà nếu có kiếm ra, cũng chỉ để bầy trong tủ sách thỉnh thoảng lôi ra phủi bụi chứ mấy ai còn đọc được.
Cả ba thứ có thể làm nên con người sành sỏi không còn ở với chúng ta nữa:
Ðứng cạnh câu ca dao tả cảnh ăn chơi ngày trước, chúng ta cù lần, nhà quê, thiếu văn hóa một cách thảm hại. Tổ tôm không biết đánh, chè Mạn Hảo không có để uống, phải uống trà Tầu trong tiệm mì và truyện Kiều thì đọc đến bản Kiều chú giải của Trần Trọng Kim đủ để đi thi tú tài là hết sức.
Chúng ta sinh sau đẻ muộn, nghe ông Tú Xương đi ăn chơi ở phố hàng Thao với ngón trống chầu bay bướm mà thèm. Bít tất tơ thì không có, giầy Gia Ðịnh như của ông Tú cũng không nốt. Làm sao mà chơi cho lịch, chơi cho đài các như Uy Viễn tướng công để đời biết tay cho được.
Ðến chuyện uống thì cũng quanh đi quẩn lại mấy thứ ấm ớ: hết Heineken thì Bud, Miller hay Michelob... hay Tsing Tao, Alsace, Molson, Dominion của Tầu, Pháp, Gia Nã Ðại hay Tân Tây Lan là cùng.
Chán những thứ vừa kể thì uống gì đây?
Chẳng lẽ uống nước trung tiện như tờ Playboy số tháng 10 giới thiệu ở trang 52?
Người lịch lãm, tay chơi thứ thiệt có thể vào web site: fusion.com mua một thùng 12 lon giá $21.95. Loại nước này do công ty Jones Soda sản xuất, và tên của nó là Whoop Ass. Mà Whoop Ass, theo chỗ tôi hiểu, là cái trung tiện. Công ty Jones Soda gọi nó là energy drink, loại nước uống tăng cường sinh lực. Và các tay chơi sành sỏi đọc Playboy nay có một thức uống mới, nước trung tiện, vừa thanh lịch, vừa để giúp tăng cường sinh lực.
Nước trung tiện làm bằng gì, pha chế ra sao, mùi vị như thế nào, uống như thường hay khi thưởng thức phải bịt mũi? Whoop Ass có phải là loại nước hơi không? Uống loại nước này có hay ợ như khi uống các loại nước có gas khác không? Khi ợ, tiếng có bình thường không, mùi ra làm sao?
Thoạt nghe nói về loại nước uống có cái tên đó, ai mà chẳng có những thắc mắc hợp lý như thế.
Nhưng tìm hiểu để giải tỏa những thắc mắc trên, dẫu cho là hợp lý cách mấy thì cũng đành chịu. Và vì thế, chúng ta lại cứ phải tiếp tục sống một cách cù lần và buồn nản như từ bao nhiêu năm nay. Vẫn không biết đánh tổ tôm, vẫn không có chè Mạn Hảo, và xem Nôm, hay xem lông (?) Thúy Kiều như một cụ ông tôi quen đã có lần đọc cho nghe và giải thích đó là dị bản (?) của câu ca dao vẽ hình ảnh một tay tài tử hào hoa trước cụ vài ba thế hệ.
Và chúng ta, đầu thai lầm thế kỷ, quê hương ruồng bỏ, lạc loài, bị khinh rẻ, muốn cho lịch lãm con người, không đánh được tổ tôm, không kiếm được chè Mạn Hảo, không xem được Nôm cũng như lông(?) Thúy Kiều, lại bị đề nghị uống nước trung tiện thì làm sao chạy theo kịp văn minh?
Uống cái gì bây giờ?
Bùi Bảo Trúc
CHỮ NGHĨA CHÚNG TA
Người phụ trách mục Chữ Nghĩa Chúng Ta xin thay thế bài thường xuyên bằng bài Anh Ngũ Trong Ðời Sống Hàng Ngày, bài thứ 34, đã phát hình trên Hồn Việt Television.
*********
QUỲNH ANH:
Kính thưa quí vị, đây là chương trình Anh Ngữ Trong Ðời Sống Hàng Ngày do Bùi Bảo Trúc phụ trách. Bùi Bảo Trúc, Nhã Lan, Quỳnh Anh và xin kính chào quí vị.
Chương trình đến với quí vị hàng tuần để ôn lại một số điều liên quan đến Anh ngữ mà quí vị gặp trong đời sống. Quí vị có thắc mắc xin liên lạc với Hồn Việt TV nhờ chuyển lại cho chương trình Anh Ngữ Trong Ðời Sống Hàng Ngày.
Tuần qua, QA có chuyển cho ông thầy e-mail của bà Nguyễn Lê thị Anh ở Texas hỏi ông thầy về những chữ viết tắt TLC bà nghe con dâu nói mà không hiểu là gì. Nguyên cô con dâu, bế con lại thăm bà nội và nói với bà rằng cháu bé ở nhà chỉ cần chút TLC là hết nhõng nhẽo ngay. Bà nghe thế thì liền nhớ thỉnh thoảng ngồi xem TV với ông, thấy ông xem chương trình truyền hình TLC nên vặn chương trình TLC lên cho cháu xem. Hình như TLC không phải như vậy. Xin anh trả lời thắc mắc của bà Nguyễn Lê thị Anh.
BBT
Vâng, chương trình truyền hình TLC có thể không phải là điều mẹ cháu muốn bà nội dành cho cháu trong lúc cháu nhõng nhẽo như bà nghĩ. TLC mà ông nội cháu xem trong truyền hình mỗi ngày là tên viết tắt của THE LEARNING CENTER, một chương trình nặng phần giáo dục.
TLC mà mẹ cháu muốn bà nội dành cho cháu là TENDER LOVING CARE là sự ân cần, thương yêu săn sóc dịu dàng. TENDER là dịu dàng, nhẹ nhàng. LOVING là âu yếm, yêu chiều. CARE là săn sóc, nâng giấc. TLC là TENDER LOVING CARE là sự săn sóc âu yếm dịu dàng. Mẹ cháu bé muốn nhờ bà nội cho cháu nhõng nhẽo tiếp chứ không hề muốn bà nội vặn chương trình truyền hình TLC cho cháu xem.
NHÃ LAN
Nhã Lan rõ rồi. Con gái Nhã Lan có lần nói với Nhã Lan là muốn học y tá để đem lại LTC tức là TENDER LOVING CARE cho người bệnh. Bây giờ thì Nhã Lan hiểu. Nhưng nhân dịp anh đề cập đến chữ CARE, Nhã Lan muốn anh nói thêm về chữ này, chữ mà Nhã Lan thấy đã tiến vào tiếng Việt ở Mỹ từ nhiều năm nay. Nhã Lan nghe câu này có đến cả mấy chục lần: TÔI KHÔNG CÓ "KE" VỀ CHUYỆN ẤY. Chắc "KE" đây là CARE phải không anh?
QA
Ðúng đó Nhã Lan, QA thỉnh thoảng nghe mấy cậu em chêm chữ "KE" này trong những lúc nói chuyện với nhau nhưng QA tin là CARE còn nhiều cách dùng khác nữa phải không thưa anh? Nếu đúng là như thế, QA muốn nhờ anh giải thích thêm những nghĩa khác của CARE luôn một thể.
BBT
Ðúng vậy hai cô. CARE là một động từ, một danh từ, rồi từ đó chúng ta còn có tĩnh từ và trạng từ xuất phát từ CARE ra, những chữ rất lý thú và hữu dụng.
Trước hết, CARE là một danh từ cái đã.
NHÃ LAN:
Danh từ CARE là săn sóc như anh nói ở trên. Nhã Lan có lần nhận được một bức thư gửi cho cô bạn, nhưng lại đề địa chỉ của Nhã Lan. Kế bên cạnh tên cô bạn, là người nhận bức thư, người gửi viết tên của Nhã Lan sau hai chữ viết tắt C/O. Nhã Lan biết là người gửi muốn nhờ Nhã Lan chuyển lại cho cô bạn. Nhã Lan biết chữ C là viết tắt của CARE nhưng còn O viết tắt của chữ gì thưa anh?
BBT
Người viết bức thư không biết địa chỉ của cô bạn nên viết về địa chỉ của Nhã Lan và nhờ Nhã Lan "săn sóc " lá thư của cô bạn, mang nó đến trao cho lại cô bạn. C/O là CARE OF. Thực ra phải nói là IN CARE OF và sau đó là tên người được nhờ trao thư lại. Ở Sài Gòn, tôi nghe có người nói là C TRÊN O, rồi C SUR O như cách đọc những cái số nhà trong ngõ hẻm Sài Gòn vậy. Thực ra, C/O là CARE OF. Trong tiếng Pháp, C/O là AU SOIN DE hay AU BON SOIN DE.
CARE còn có nghĩa là lo lắng, quan tâm, lo ngại, bận tâm.
Thí dụ khi nói WHEN I WAS FIFTEEN, I WAS HAPPY BECAUSE AT THAT AGE, I WAS WITHOUT CARE. I HAD NO CARE AT ALL thì câu đó nghĩa là gì cô QA?
QA
WHEN là khi. I WAS FIFTEEN là tôi 15 tuổi. I WAS HAPPY là tôi rất sung sướng, hạnh phúc. BECAUSE AT THAT AGE vì ở tuổi đó, I WAS WITHOUT CARE tôi không có bất cứ một điều lo lắng nào.
Ðó là nghĩa thứ hai của CARE. QA biết CARE còn có nghĩa là trách nhiệm nữa phải không thưa anh?
BBT
CARE cũng còn có nghĩa là trách nhiệm. Thí dụ SHE LEFT THE CHILD IN THE CARE OF HER MOTHER WHEN SHE WAS AT WORK nghĩa là cô ấy giao, gửi con cho mẹ nhờ giữ hộ, coi chừng hộ trong khi cô ấy đi làm.
CARE cũng có nghĩa là quan hoài, lưu ý, quan tâm. HE SHOWS HIS CARE FOR HER ON VALENTINE DAY WITH FLOWERS AND GIFTS. Nhã Lan biết là gì không nào.
NHÃ LAN:
Nghĩa là anh ấy cho thấy anh ấy để ý, lưu tâm, quan hoài đến cô ấy nhân ngày Valentine bằng hoa và quà tặng. Bây giờ nhờ thầy giảng qua động từ TO CARE.
BBT
Ðộng từ TO CARE có mấy nghĩa khác nhau. Dĩ nhiên CARE như trong câu "Tôi không KE về chuyện đó" thì có nghĩa là cần, thích, quan tâm.
QA hiểu câu này thế nào: DO YOU CARE IF I OPEN THE DOOR?
QA
Nghĩa là ông có quan tâm, có thấy phiền, có thấy khó chịu, có thích tôi mở cái cửa này không?
BBT
Ðúng. CARE là tất cả những điều đó, khó chịu, không khó chịu, thích, không thích, nhưng phải là có quan tâm, phải để ý tới chuyện đó. Còn Nhã Lan, cho một thí dụ với động từ TO CARE coi.
NHÃ LAN
Nhã Lan nhớ mấy câu đầu trong bài DIANA của Paul Anka. Nghe người ta nói là chàng thì trẻ quá, mà nàng thì nhiều tuổi, chàng nói: I DON’T CARE JUST WHAT THEY SAY, CAUSE FOREVER I WILL PRAY... Nhã Lan thấy hình như động từ này thường được dùng trong thể phủ định thì phải, đúng không thưa thầy?
BBT
Ðúng vậy.
QA
Còn phải đi theo cái nhún vai nữa phải không thưa anh? QA ghét câu ấy lắm. Nghe hai đứa con gái nói chuyện với nhau, QA thấy câu đó được dùng nhiều nhất. Thí dụ hỏi có thích mầu áo này không, có thích đi shop không, có thích bản nhạc đó không, có giúp rửa cái xe không thì cô nhỏ bao giờ cũng nhún vai trả lời I DON’T CARE. Nhiều khi QA không biết nó thích hay không thích.
Thì cũng giống như trong tiếng Việt khi người ta trả lời SAO CŨNG ÐƯỢC phải không? Thầy Trúc có ghét động từ TO CARE như QA ghét không?
BBT
Có. Ghét lắm. Nhất là khi nói bằng giọng buồn bã, trách móc rằng I KNOW YOU DON’T CARE ABOUT ME mặc dù "KE" thì "KE" quá đi chứ.
NHÃ LAN
Thế còn TO TAKE CARE thì sao anh?
BBT
TO TAKE CARE là săn sóc, coi chừng, lo lắng cho ai đó, cẩn thận.
I AM LEAVING AND YOU STAY AT HOME
REMEMBER TO TEND TO THE MULBERRY TREES AND TAKE CARE OF MY AGED MOTHER FOR ME. Ðố cô QA câu trên nghĩa là gì nào?
QA
Thì anh thông dịch cho ông Nguyễn Bính chứ gì? Anh đi em ở lại nhà/ Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương.
TO TAKE CARE OF THE HOUSE, THE CHILDREN, THE GARDEN...
BBT
Nhưng TO TAKE CARE cũng có thể hiểu một cách dễ sợ lắm. Người ta kể lại là trong vụ Mỹ Lai, trung úy William Calley chỉ vào mấy người dân làng và bảo hai người lính là "TAKE CARE OF THEM!" Lát sau Calley trở lại, thấy nhũng người dân vẫn còn ở đó, anh ta nói với hai người lính rằng anh tưởng hai người đã TAKE CARE OF mấy người dân làng rồi chứ, thì hai người lính đáp rằng họ đang coi chừng những người dân làng chứ có sao lãng trách nhiệm đâu. Nghe vậy, William Calley nói rằng "tôi nói TAKE CARE OF là giết họ đi chứ tôi có bảo coi chừng họ đâu". Hai người lính quay súng bắn chết những người dân làng ngay sau đó. Ðó cũng là TO TAKE CARE OF. Chúng ta có thể nói TAKE CARE OF THE DEBT (nợ)/ THE ELECTRIC BILL (tiền điện)/ THE HOUSE PAYMENT (tiền nhà).
Như vậy, TO TAKE CARE là giải quyết, lo, thanh toán
QA
TO TAKE CARE cũng được dùng làm một câu chào nhau: TAKE CARE! như trong phim Tầu người ta chào nhau bằng câu "Bảo trọng" vậy phải không anh?
NHÃ LAN
Nhã Lan còn nghe hai chữ này đi đôi với nhau: GOOD và CARE thành GOOD CARE. Anh cho biết cách dùng của chúng.
QA
Ðể QA kể chuyện này. Hôm đó, QA ra cửa thì thấy con trai QA vừa lau cái xe của QA vừa nói: MOM, I TAKE GOOD CARE OF YOUR CAR. MAY I BORROW IT TOMORROW? Như vậy là vừa khoe con cưng, con chiều cái xe của mẹ lắm, con lau nó thật sạch, mai con mượn xe của mẹ được không? Nghe câu sau tự nhiên câu đầu không còn hay nữa.
NHÃ LAN
Còn Nhã Lan thì cuối tuần qua, bà hàng xóm đem con sang nhờ con gái Nhã Lan coi hộ cho bà đi chợ. Bà ra cửa còn ngoái lại nói: MY BOY IS IN GOOD CARE NOW, làm con gái Nhã Lan nghe xong, cảm động vì câu khen, không dám mở TV ra coi nữa.
BBT
Ðộng từ TO CARE còn được dùng trong một câu mời, một đề nghị, một gợi ý trong cách nói rất lịch sự như câu:
DO / WOULD YOU CARE FOR SOME TEA? (Mời ông dùng trà).
DO / WOULD YOU CARE TO STAY FOR DINNER? (Mời ông ở lại dùng bữa).
Trong cách dùng này, động từ CARE gần như luôn luôn ở trong thể hỏi, QUESTION FORM.
Ðể trả lời, chúng ta KHÔNG nói I CARE, mà chỉ nói là YES, PLEASE là đủ.
QA
QA thấy là trong tiếng Anh, hễ có động từ hay danh từ là gần như thế nào cũng có tĩnh từ, hay trạng từ xuất xứ từ những danh từ và động từ gốc đó. Trường hợp của CARE có như vậy không thưa anh?
BBT
Có. CARE là danh từ. Chúng ta đã biết là khi thêm vào cuối một số danh từ hai tiếp vĩ ngữ LESS và FUL là chúng ta có ngay những tĩnh từ. LESS là không có, là thiếu. FUL là có, là nhiều, là đầy.
HOME là danh từ nghĩa là nhà. Thêm LESS vào cuối danh từ này thì chúng ta có HOMELESS là không nhà. SHOELESS là chân đất, không mang giầy. JOBLESS là không có việc. RAINLESS là không có mưa. HATLESS là không đội mũ. CHILDLESS là không có con. HOPELESS là không có hy vọng… Như vậy thêm LESS và CARE thì thành tĩnh từ gì cô QA? Nhân tiện cô QA cho một hai thí dụ dùng chữ CARELESS này coi.
QA
A CARELESS DRIVER CAN EASLILY GET AN ACCIDENT.
HE IS CARELESS WITH HIS MONEY.
I RAN A RED LIGHT BECAUSE I WAS CARELESS AT THE INTERSECTION.
NHÃ LAN
Còn nếu thêm tiếp vĩ ngữ FUL vào cuối danh từ CARE thì chúng ta có tĩnh từø CAREFUL phải không anh? BBT
Nhã Lan còn biết được những danh từ nào khác được tạo thành tĩnh từ bằng cách nối thêm cho cái đuôi FUL không?
NHÃ LAN:
Có. TEAR thành TEARFUL là đẫm lệ. MIND thành MINDFUL là có ý có tứ. BEAUTY thành BEAUTIFUL là đẹp. WONDER thành WONDERFUL là kỳ diệu. Và CAREFUL là cẩn thận. Ðể Nhã Lan dùng thử CAREFUL trong vài câu nhá: WHEN DRIVING IN THE SNOW, YOU MUST BE VERY CAREFUL.
WE MUST BE CAREFUL WITH WHAT WE SAY: WE SHOULD TURN OUR TONGUES SEVEN TIMES BEFORE SPEAKING.
BBT
Cô lại kéo Ðức Thánh Khổng ra cho ngài nói tiếng Anh rồi.
Bây giờ, chúng ta thực hành thêm một cách tạo ra tiếng mới. Dùng một số tĩnh từ, chúng ta có thể biến chúng thành trạng từ bằng cách thêm tiếp vĩ ngữ LY vào cuối.
Trạng từ là tiếng bổ nghĩa, nói rõ thêm cho động từ.
Khi nói HE DRIVES không thôi, chúng ta không biết ông ta lái xe như thế nào. Dùng trạng từ đi với động từ TO DRIVE, chúng ta sẽ biết thêm cách lái xe của ông ta. Ông ta có thể lái xe nhanh hay chậm, cẩn thận hay ẩu.
Thí dụ HE DRIVES FAST. HE DRIVES SLOWLY. Cẩn thận tĩnh từ là gì hai cô còn nhớ không?
QA
Cẩn thận là CAREFUL. Hồi nẫy anh nói là thêm LY vào cuối tĩnh từ CAREFUL chúng ta có trạng từ gốc từ CAREFUL là CAREFULLY. Như vậy, QA có thể nói HE DRIVES CAREFULLY. SHE INVESTS HER MONEY CAREFULLY. I MUST SPEND CAREFULLY. THEY PUT THE GUN AWAY CAREFULLY.
BBT
Có một chữ này tôi phải dặn hai cô cẩn thận. FREE có nghĩa là tự do, là không bị bó buộc, là không có. Ðặt nó vào cuối một danh từ, cho thêm một dấu nối vào giữa, chúng ta có một tĩnh từ thí dụ DEBT-FREE là không thiếu nợ. GERM là vi trùng, GERM-FREE là không có vi trùng. MORTGAGE-FREE là không nợ tiền nhà. DUTY là thuế, DUTY-FREE là miễn thuế. Vậy nếu theo cách tạo thành đó, dùng với danh từ CARE, chúng ta có tinh từ mới nào? Cô Nhã Lan?
NHÃ LAN:
CARE-FREE. CARE-FREE có cùng nghĩa với CARELESS không thưa anh? LESS là không có. FREE cũng là không có. Hai tĩnh từ này có đồng nghĩa không?
BBT
Ðó là điều tôi muốn hỏi hai cô.
QA
CARE có mấy nghĩa khác nhau. CARE có thể là âu lo. CARE có nghĩa là cẩn thận, quan tâm, lưu ý, chú ý.
QA nghĩ CARE-FREE khác với CARELESS. Có khác thì ông thầy mới hỏi chứ giống thì ông thầy hỏi làm chi.
CARE-FREE là không âu lo, là vô tư lự, là thảnh thơi. A CARE-FREE YOUTH là một thiếu niên vô tư, không có điều gì lo nghĩ, bận tâm. Nhưng A CARELESS YOUNG MAN thì lại nghĩa là một thanh niên liều lĩnh, bạt mạng, ẩu tả.
BBT
Cám ơn cô QA. Bây giờ tôi lại nhắc hai cô rằng có nói câu này thì nhớ nói cho đúng. Ngay cả người Mỹ nhiều người cũng nói sai. Mà nói sai thì hiệu quả kém hẳn đi. Nói một câu đanh đá mà nói không đúng thì còn gì là đanh đá nữa. Uổng phí đi.
Tưởng tượng ngồi ở bàn tiệc và phải nghe 1 bà khách nói nửa tiếng đồng hồ về căn nhà 2 triệu ở trên núi, các quí tử toàn học trường Harvard, MIT và Columbia, các công chúa toàn đoạt hết giải hoa hậu này tới giải hoa hậu khác, cái garage nhỏ quá, chứa không nổi 1 chiếc Rolls Royce, 1 chiếc Jaguar, lại thêm 1 chiếc Bentley vân vân thì nhũng người trong bàn phải làm gì để chống lại tình trạng không khí ô nhiễm đó? Phải đứng dậy, đi thẳng vào toilet ngay. Việc đứng dậy giữa câu chuyện đầy khoe khoang hợm hĩnh đó là để nói câu này: I COULD NOT CARE LESS.
CARE là quan tâm, là lưu ý, là thích, ưa, quan hoài. I DO NOT CARE là tôi không cần, là tôi cóc cần. I COULD NOT CARE là tôi không thể quan tâm, lưu ý. LESS là ít hơn. I COULD NOT CARE LESS là tôi không còn có thể nào ít quan tâm về chuyện đó hơn nữa, nghĩa là tôi không quan tâm, một chút nào, một ly nào về mấy cái xe của bà, về căn nhà 2 triệu trên núi của bà, về các hoàng tử công chúa học giỏi lại đẹp gái cả bà...
Nhưng rất nhiều người Mỹ cũng nói sai như chương trình truyền hình của Bill O’Reilly vừa nêu ra tuần trước.
QA
Cám ơn thầy Trúc. I COULD NOT CARE MORE về chương trình của thầy. Nói vậy chắc đúng.
Chương trình Anh Ngữ Trong Ðời Sống Hàng Ngày đến đây tạm chấm dứt. Bùi Bảo Trúc, Nhã Lan và Quỳnh Anh xin cảm ơn sự theo dõi của quí vị và xin hẹn gặp lại quí khán giả trong chương trình tuần tới.
